Rycharski i Hasior w PGS. To jest krzyż ich obu, to uniwersalny symbol

Dziwny jest ten świat (sztuki). W sopockiej Państwowej Galerii Sztuki możemy właśnie zobaczyć wystawę pt. „Mogę wam opowiedzieć o sobie”. Zestawienie twórczości dwóch artystów: Władysława Hasiora i Daniela Rycharskiego. Jak na twórczość Hasiora przystało, możemy podziwiać jego prace inspirowane m.in. polskim, ludowym katolicyzmem. Mam tę niewątpliwą przyjemność, że osobiście znałem Hasiora, uczestniczyłem w jego wykładach i wiele razy z nim rozmawiałem. W prywatnej rozmowie przyznał mi Hasior, że był człowiekiem wierzącym. Jednak jego wiara nie była zbyt głębokiej, mistycznej natury. Wynikała ona bardziej z przywiązania do tradycji będącej istotną częścią kultury polskiej. Hasior zanurzony był w owej tradycji, jak ją nazywał, plebejskiej która nigdy nie wykorzystywała religii (jakiejkolwiek) jako bezdusznej materii, czyli opowieści pozbawionej istotnego rdzenia ją konstytuującego. Duch bowiem, nawet w tej najprostszej wiejskiej sztuce jest najważniejszy. Forma idzie za nim. Hasior zaczerpnął szeroką dłonią z kultury ludowej która w naszym kraju związana była i chyba w dalszym ciągu jest, najsilniej z religijnością katolicką. Są to między innymi sztandary, inspirowane sztandarami (chorągwiami) kościelnymi. Bodaj najstarszym zachowanym sztandarem kościelnym, raczej chorągwią, czyli zdobionym materiałem zawieszonym na poziomej poprzeczce jest sztandar procesyjny z 1470 r. namalowany na płótnie przez Niccola di Liberatore, artystę włoskiego z Foligno. Te Hasiorowe chorągwie nikogo w jego czasach nie oburzały, a nawet przeciwnie, były akceptowane przez tradycyjne, wiejskie społeczności w zasadzie bez zastrzeżeń. Uchodził bowiem Hasior za swego rodzaju nieszkodliwego dziwaka, artystę „oswojonego” który „oswajał” w swojej sztuce, windując je na salony, elementy wspomnianej sztuki plebejskiej. Sednem pracy Hasiora był szacunek do tradycji i do głowy mu nie przyszło (wiem, gdyż o tym dowiedziałem się od niego samego), żeby kogokolwiek sztuką swoją obrażać. Otóż w zestawieniu prac Hasiora i Rycharskiego tkwi zasadniczy, fundamentalny błąd. Wynika on, jak sądzę, z niezrozumienia sztuki Hasiora, jego przesłania i delikatności w stosunku do źródła inspiracji. Pani kurator najzwyczajniej rozminęła się z prawdą, przypisując Hasiorowi cechy których on nie posiadał i których stanowczo unikał. Rycharski natomiast w religii katolickiej widzi opresyjność w stosunku do świata żądającego bezwarunkowej wolności, opresyjność pozbawioną ducha prawdy. Kto przede wszystkim, a w tym przypadku jedynie, tę stronę dostrzega w religii, Wierze i Kościele, niczego nie widzi, a tylko posiłkuje się własnymi, fałszywymi wyobrażeniami. Owszem, odniesienie Kościoła do homoseksualizmu było (już nie jest, a to dzięki Franciszkowi) krytyczne, ale w duchu współczucia i ojcowskiej troski. A jest przecież napisane iż „(…) mężczyźni współżyjący ze sobą (…) nie odziedziczą królestwa Bożego” 1 Kor 6, 9-10. I jeszcze jeden cytat za Biblią Tysiąclecia, AP 22, 19 „A jeśli ktoś odjął co ze słów księgi tego proroctwa, to Bóg odejmie jego dział w drzewie życia (…)” Co Franciszek porobił komentować nie będę. No i tyle. Jeśli się komuś nie podoba Kościół, to nie musi w nim przebywać. Na polskiej wsi nikt nikogo ze względu na homoseksualizm nie prześladował ani dawniej ani dziś. W mieście też był spokój i te preferencje w zasadzie nigdy nie były penalizowane (w przeciwieństwie do tak dziś szczycącego się tolerancją świata starego Zachodu). Polska słynęła pod tym względem z tolerancji, za wyjątkiem połowy lat 80-tych ubiegłego wieku, gdy homoseksualiści byli ścigani przez przedstawicieli tak tolerancyjnej dziś lewicy (akcja Hiacynt). Ponadto Rycharski, w przeciwieństwie do Hasiora, pod względem formalnym nie wykazuje się zbytnią wyobraźnią. Pomalowane jaskrawo maszyny rolnicze, niezbyt finezyjnie umieszczony cmentarny krzyż w łóżku, czy wielkie kawały ułamanych pni przybite do wielkich krzyży. Ta ostatnia praca jest reminiscencją prostej korzenioplastyki (może tu tkwi jakaś daleka asocjacja z Hasiorem, a mianowicie inspiracja ludową twórczością?) tyle że powiększoną do gigantycznych rozmiarów. Gdyby to sprowadzić do miary ludzkiej, nie byłoby w tym nic frapującego, a wręcz przeciwnie. Jakże często współcześni artyści posługują się skalą, każąc zwracać uwagę na rzeczy nieistotne. Wracając do pani kurator Julity Dembowskiej. Pisze ona, rekomendując prace Rycharskiego iż porusza on „(…) tematy związane z wykluczeniem człowieka, z nieakceptowaniem jego odmienności, mówiącego o kryzysie dotychczasowych norm i pojęć moralnych, a także o konieczności zmian (…)” Jak ma się to do wywiadu który udzielił Rycharski Wirtualnej Polsce pt. Katolik, gej artysta. „Zawsze bronię wsi i walczę ze stereotypami, które narosły wokół wsi, że jest zła, konserwatywna i homofoniczna. Może rządzący chcieliby żebyśmy tak o niej myśleli, ale ona taka nie jest”. (Viva! 2021). Jest wręcz przeciwnie. Dziś to artyści o konserwatywnych poglądach na życie i twórczość są marginalizowani. Wspomnę tutaj kongres OEES Prolog w Krakowie (Teatr Słowackiego 20.11.2023) podczas którego prezes zarządu Alwernia Planet Magdalena Sroka powiedziała m.in.” „Nie odzyskamy praworządności bez odzyskania (…) wszystkich instytucji kultury”. Otóż po 13. grudnia odzyskali te instytucje i mamy tego skutki. No i ja jednak odnoszę wrażenie, iż Rycharski, przy całej miałkości swoich form i pomysłów, wylansowany został na artystę przede wszystkim dlatego, że jest gejem. Podobnie jak Biedroń z tego względu zrobił karierę w polityce. I teraz niech ktoś oskarży mnie o homofonię, a będzie to potwierdzeniem tego co pięć zdań wyżej napisałem. Wystawę w Sopocie polecam, ale tylko jej połowę, tę Hasiora, gdyż rozziew formalny i intelektualny dzielący ją od prac Rycharskiego jest trudny do przekroczenia. Na koniec przytoczę jeszcze słowa Witolda Lutosławskiego które wygłosił podczas przerwanego wprowadzeniem stanu wojennego, Kongresu Kultury Polskiej : „Najwyższym celem sztuki jest piękno, tak jak najwyższym celem nauki jest prawda. Jednak tak jak w matematyce, astronomii i innych naukach można dopatrywać się swoistego piękna, tak w sztuce spotykamy się nieuchronnie z zagadnieniem prawdy(…) Jeśli artysta czuje więzi jakie łączą go z jego potencjalnymi odbiorcami, zdaje sobie sprawę że to, czego mają oni od niego prawo oczekiwać, to właśnie jego wewnętrzna prawda. dr Piotr Bies

Dziwny jest ten świat (sztuki). W sopockiej Państwowej Galerii Sztuki możemy właśnie zobaczyć wystawę pt. „Mogę wam opowiedzieć o sobie”. Zestawienie twórczości dwóch artystów: Władysława Hasiora i Daniela Rycharskiego. Jak na twórczość Hasiora przystało, możemy podziwiać jego prace inspirowane m.in. polskim, ludowym katolicyzmem. Mam tę niewątpliwą przyjemność, że osobiście znałem Hasiora, uczestniczyłem w jego wykładach i wiele razy z nim rozmawiałem. W prywatnej rozmowie przyznał mi Hasior, że był człowiekiem wierzącym. Jednak jego wiara nie była zbyt głębokiej, mistycznej natury. Wynikała ona bardziej z przywiązania do tradycji będącej istotną częścią kultury polskiej. Hasior zanurzony był w owej tradycji, jak ją nazywał, plebejskiej która nigdy nie wykorzystywała religii (jakiejkolwiek) jako bezdusznej materii, czyli opowieści pozbawionej istotnego rdzenia ją konstytuującego. Duch bowiem, nawet w tej najprostszej wiejskiej sztuce jest najważniejszy. Forma idzie za nim. Hasior zaczerpnął szeroką dłonią z kultury ludowej która w naszym kraju związana była i chyba w dalszym ciągu jest, najsilniej z religijnością katolicką. Są to między innymi sztandary, inspirowane sztandarami (chorągwiami) kościelnymi. Bodaj najstarszym zachowanym sztandarem kościelnym, raczej chorągwią, czyli zdobionym materiałem zawieszonym na poziomej poprzeczce jest sztandar procesyjny z 1470 r. namalowany na płótnie przez Niccola di Liberatore, artystę włoskiego z Foligno. Te Hasiorowe chorągwie nikogo w jego czasach nie oburzały, a nawet przeciwnie, były akceptowane przez tradycyjne, wiejskie społeczności w zasadzie bez zastrzeżeń. Uchodził bowiem Hasior za swego rodzaju nieszkodliwego dziwaka, artystę „oswojonego” który „oswajał” w swojej sztuce, windując je na salony, elementy wspomnianej sztuki plebejskiej. Sednem pracy Hasiora był szacunek do tradycji i do głowy mu nie przyszło (wiem, gdyż o tym dowiedziałem się od niego samego), żeby kogokolwiek sztuką swoją obrażać. Otóż w zestawieniu prac Hasiora i Rycharskiego tkwi zasadniczy, fundamentalny błąd. Wynika on, jak sądzę, z niezrozumienia sztuki Hasiora, jego przesłania i delikatności w stosunku do źródła inspiracji. Pani kurator najzwyczajniej rozminęła się z prawdą, przypisując Hasiorowi cechy których on nie posiadał i których stanowczo unikał. Rycharski natomiast w religii katolickiej widzi opresyjność w stosunku do świata żądającego bezwarunkowej wolności, opresyjność pozbawioną ducha prawdy. Kto przede wszystkim, a w tym przypadku jedynie, tę stronę dostrzega w religii, Wierze i Kościele, niczego nie widzi, a tylko posiłkuje się własnymi, fałszywymi wyobrażeniami. Owszem, odniesienie Kościoła do homoseksualizmu było (już nie jest, a to dzięki Franciszkowi) krytyczne, ale w duchu współczucia i ojcowskiej troski. A jest przecież napisane iż „(…) mężczyźni współżyjący ze sobą (…) nie odziedziczą królestwa Bożego” 1 Kor 6, 9-10. I jeszcze jeden cytat za Biblią Tysiąclecia, AP 22, 19 „A jeśli ktoś odjął co ze słów księgi tego proroctwa, to Bóg odejmie jego dział w drzewie życia (…)” Co Franciszek porobił komentować nie będę. No i tyle. Jeśli się komuś nie podoba Kościół, to nie musi w nim przebywać. Na polskiej wsi nikt nikogo ze względu na homoseksualizm nie prześladował ani dawniej ani dziś. W mieście też był spokój i te preferencje w zasadzie nigdy nie były penalizowane (w przeciwieństwie do tak dziś szczycącego się tolerancją świata starego Zachodu). Polska słynęła pod tym względem z tolerancji, za wyjątkiem połowy lat 80-tych ubiegłego wieku, gdy homoseksualiści byli ścigani przez przedstawicieli tak tolerancyjnej dziś lewicy (akcja Hiacynt). Ponadto Rycharski, w przeciwieństwie do Hasiora, pod względem formalnym nie wykazuje się zbytnią wyobraźnią. Pomalowane jaskrawo maszyny rolnicze, niezbyt finezyjnie umieszczony cmentarny krzyż w łóżku, czy wielkie kawały ułamanych pni przybite do wielkich krzyży. Ta ostatnia praca jest reminiscencją prostej korzenioplastyki (może tu tkwi jakaś daleka asocjacja z Hasiorem, a mianowicie inspiracja ludową twórczością?) tyle że powiększoną do gigantycznych rozmiarów. Gdyby to sprowadzić do miary ludzkiej, nie byłoby w tym nic frapującego, a wręcz przeciwnie. Jakże często współcześni artyści posługują się skalą, każąc zwracać uwagę na rzeczy nieistotne. Wracając do pani kurator Julity Dembowskiej. Pisze ona, rekomendując prace Rycharskiego iż porusza on „(…) tematy związane z wykluczeniem człowieka, z nieakceptowaniem jego odmienności, mówiącego o kryzysie dotychczasowych norm i pojęć moralnych, a także o konieczności zmian (…)” Jak ma się to do wywiadu który udzielił Rycharski Wirtualnej Polsce pt. Katolik, gej artysta. „Zawsze bronię wsi i walczę ze stereotypami, które narosły wokół wsi, że jest zła, konserwatywna i homofoniczna. Może rządzący chcieliby żebyśmy tak o niej myśleli, ale ona taka nie jest”. (Viva! 2021). Jest wręcz przeciwnie. Dziś to artyści o konserwatywnych poglądach na życie i twórczość są marginalizowani. Wspomnę tutaj kongres OEES Prolog w Krakowie (Teatr Słowackiego 20.11.2023) podczas którego prezes zarządu Alwernia Planet Magdalena Sroka powiedziała m.in.” „Nie odzyskamy praworządności bez odzyskania (…) wszystkich instytucji kultury”. Otóż po 13. grudnia odzyskali te instytucje i mamy tego skutki. No i ja jednak odnoszę wrażenie, iż Rycharski, przy całej miałkości swoich form i pomysłów, wylansowany został na artystę przede wszystkim dlatego, że jest gejem. Podobnie jak Biedroń z tego względu zrobił karierę w polityce. I teraz niech ktoś oskarży mnie o homofonię, a będzie to potwierdzeniem tego co pięć zdań wyżej napisałem. Wystawę w Sopocie polecam, ale tylko jej połowę, tę Hasiora, gdyż rozziew formalny i intelektualny dzielący ją od prac Rycharskiego jest trudny do przekroczenia. Na koniec przytoczę jeszcze słowa Witolda Lutosławskiego które wygłosił podczas przerwanego wprowadzeniem stanu wojennego, Kongresu Kultury Polskiej : „Najwyższym celem sztuki jest piękno, tak jak najwyższym celem nauki jest prawda. Jednak tak jak w matematyce, astronomii i innych naukach można dopatrywać się swoistego piękna, tak w sztuce spotykamy się nieuchronnie z zagadnieniem prawdy(…) Jeśli artysta czuje więzi jakie łączą go z jego potencjalnymi odbiorcami, zdaje sobie sprawę że to, czego mają oni od niego prawo oczekiwać, to właśnie jego wewnętrzna prawda. dr Piotr Bies