Nowa era recyklingu tekstyliów. Koniec z milionami ton odpadów?

Według raportu European Environmental Agency, w ciągu ostatnich 20 lat światowa produkcja tekstyliów uległa niemal podwojeniu, z 58 do 109 milionów ton. 

• Prognozuje się, że do 2030 roku osiągnie ona wartość 145 milionów ton. 

Wraz z nią rośnie ilość materiałów wyrzucanych na wysypiska śmieci. 

• Z danych Komisji Europejskiej wynika, że UE generuje 12,6 mln ton odpadów tekstylnych rocznie. 
• Sama odzież i obuwie wytwarzają 5,2 mln ton śmieci, co odpowiada 12 kg odpadów na osobę rocznie.

Produkcja tekstyliów generuje miliony ton odpadów rocznie

Aktualnie recyklingowi w obiegu zamkniętym (rozumianemu jako wyprodukowanie pełnowartościowej odzieży z włókien wtórnie przetworzonych) podlega globalnie zaledwie 1% tekstyliów, a przemysł tekstylny aż w 97% korzysta z dziewiczych surowców.

– Zwiększenie udziału wtórnie wykorzystanych włókien ma potencjał, by zmniejszyć antropopresję zarówno na odnawialne, jak i nieodnawialne zasoby przyrody. Oprócz zmniejszenia eksploatacji surowców, zaadresowania wymaga los odpadów tekstylnych – aż ¾ z nich jest składowanych bądź spalanych (87% w Unii Europejskiej), kontrybuując w emisjach gazów cieplarnianych do atmosfery – mówi Przemysław Oczyp, ESG Advisor z „Go Responsible”.

Przemysł tekstylny odpowiada globalnie za 20% zanieczyszczeń wód oraz 10% światowych emisji gazów cieplarnianych. Tylko w Europie konsumpcja tekstyliów przyczynia się do emisji 121 milionów ton GhG rocznie (z ang. greenhouse gas, gaz cieplarniany, gaz szklarniowy – dop. red.). Pilnie potrzebujemy transformacji branży odzieżowej w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym – zarówno w zakresie zmniejszenia eksploatacji zasobów pierwotnych, jak i oddziaływania na środowisko odpadów z tego sektora. Efektywny recykling włókien może być częścią rozwiązania.

Przemysław Oczyp / ESG Advisor z „Go Responsible”

Branża odzieżowa stawia na ekoprojektowanie, w tym gdańska LPP

Z tego powodu firmy zaczęły podejmować działania, które mają na celu ponowne użycie materiałów. Jedną z nich jest, na przykład, LPP, która ze start-upem Use Waste pracuje nad technologią recyklingu odzieży. Pierwszy etap projektu polegał na produkcji poliestrowej nici z odzyskanego surowca. 

Teraz obie firmy skupiają się na recyklingu mieszanych materiałów, co stanowi nie lada wyzwanie. Jego celem jest opracowanie technologii umożliwiającej rozdzielenie włókien z mieszanych materiałów na frakcje, które mogą być ponownie wykorzystane w produkcji nowych tkanin, zgodnie z zasadą textile-to-textile. Pozwoli to na zamknięcie obiegu tekstyliów i ograniczenie wykorzystania surowców pierwotnych, wspierając tym samym wdrożenie zasad ekoprojektowania 

– Wdrożenie innowacyjnej, a jednocześnie skalowalnej technologii, z jednej strony ma szansę przyczynić się do zmniejszenia ilości odpadów odzieżowych. Z drugiej, wymaga jednak ścisłej współpracy wszystkich uczestników tego rynku, rozwoju krajowego know-how oraz zaangażowania znaczących nakładów inwestycyjnych – mówi Ewa Janczukowicz-Cichosz, ekspertka ds. zrównoważonego rozwoju w LPP.

Ekoprojektowanie a środowisko

Ważnym pytaniem jest jednak, czy wprowadzenie tej technologii realnie wpłynie na ograniczenie ilości odpadów odzieżowych w skali globalnej. Zdaniem Przemysława Oczypa, taką sytuację zagwarantować mogą przede wszystkim radykalne ograniczenie wzrostu tego sektora gospodarki i wdrożenie na szeroką skalę strategii zrównoważonej konsumpcji odzieży, w tym prewencji powstawania odpadów odzieżowych.

Prezes „Go Responsible” przypomina, że recykling w gospodarce o obiegu zamkniętym jest ostatnim etapem zarządzania odpadami, a nie narzędziem pierwszego wyboru. Ilość aktualnie wytwarzanych odpadów tekstylnych i jej przewidywany dalszy wzrost drastycznie przekraczają możliwości ich powtórnego wykorzystania oraz przetworzenia.

– Technologie recyklingu z pewnością są sprzymierzeńcem tych działań, i nie ma wątpliwości, że wspieranie innowacji w tym zakresie jest potrzebne, zwłaszcza że, z uwagi na zmieszanie różnych włókien (poliester, poliamid, nylon, bawełna, wełna, wiskoza, elastan itd.), proces recyklingu jest znacznie trudniejszy niż w przypadku jednorodnych surowców, takich jak papier. Biorąc pod uwagę złożoność problemu i aktualny stan prac nad konkretnymi technologami dla poszczególnych włókien, mamy nadal za mało danych, żeby jednoznacznie prognozować możliwości ich wdrożenia na skalę przemysłową i tego, jaki będzie ich udział w ograniczaniu ilości odpadów odzieżowych w skali globalnej – mówi ekspert. 

Warto pamiętać, że w procesie recyklingu włókien wykorzystywane są różnego rodzaju enzymy i rozpuszczalniki – w procesie badawczym oraz rozwojowym dla nowych technologii koniecznie jest monitorowania bezpieczeństwa tych substancji. Do recyklingu mogą trafiać również tekstylia, które były eksponowane na różnego rodzaju środki chemiczne czy pleśń, co może stanowić ryzyko emisji związków szkodliwych zarówno dla środowiska, jak i zdrowia ludzkiego. 

Kluczowe kroki dla przemysłu odzieżowego

Ważne są również kluczowe kroki, jakie przemysł odzieżowy musi podjąć, aby stać się bardziej zrównoważony i oparty na recyklingu materiałów. Przemysław Oczyp uważa, iż w dążeniu do transformacji sektora odzieżowego, czy szerzej – branży tekstylnej – w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym, niezbędne jest podjęcie działań zgodnych z hierarchią postępowania z odpadami. 

– Oczekujemy przede wszystkim podjęcia wysiłków zmierzających do wprowadzenia bardziej zrównoważonych wzorców produkcji i konsumpcji, opierających się na zasadach reduce i reuse, w kontrze do nurtu fast fashion. Istotne będzie również objęcie branży tekstylnej zobowiązaniami z zakresu rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Choć takie decyzje na szczeblu Parlamentu Europejskiego zostały podjęte już na początku 2024 roku, w ramach rewizji Ramowej Dyrektywy Odpadowej, nie zostały jeszcze ustanowione konkretne cele dla branży tekstylnej. Ważna jest również poprawa selektywnej zbiórki odzieży i tekstyliów – w sposób umożliwiający skuteczniejsze wyodrębnienie tej frakcji odpadów, czyniąc ją lepiej dostępną do powtórnego wykorzystania – dodaje ekspert.

Przemysław Oczyp – prezes zarządu, partner w „Go Responsible”. Konsultant, trener, doradca oraz ESG (environmental, social, corporate governance) advisor. Zrównoważonym rozwojem oraz CSR (Corporate Social Responsibility, czyli społeczną odpowiedzialnością biznesu) zajmuje się od 2008 roku. Posiada doświadczenie z pracy w biznesie i organizacjach pozarządowych oraz ze współpracy z administracją państwową. Realizuje projekty doradcze z zakresu ESG i CSR: budowanie strategii, przygotowanie i prowadzenie dialogu z interesariuszami, raportowanie niefinansowe, zintegrowane ESG.

W latach 2012-2014 pełnił funkcję Koordynatora Zrównoważonego Rozwoju firmy CEMEX Polska. W latach 2011-2012 – członek Zespołu ds. Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw przy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w ramach którego m.in. prowadził prace grupy roboczej „CSR a edukacja”.