Jak księdza z Wygody zainteresowały owoce parafianki, czyli historia kaszubskiej truskawki

Od pierwsze sadzonki do nagrody Heleny Gruchałowej

Pierwsze sadzonki tych owoców sprowadził najprawdopodobniej niemiecki nauczyciel mieszkający w okolicach miejscowości Długi Kierz. Pozostały w przyszkolnym ogrodzie prowadzonym przez jego następcę, skąd sadzonki dostała Helena Gruchałowa interesująca się ogrodnictwem. Wiosną 1922 r. posadziła je na swoim polu, przyjęły się i w następnych latach obficie owocowały. Do upowszechnienia osiągnięcia Heleny Gruchałowej przyczynił ks. Anastazy Sadowski, działacz społeczny z Wygody, zafascynowany otrzymanymi od parafianki owocami. Wyhodowanie truskawek na kaszubskim polu uznał za znaczące osiągnięcie i zgłosił ten fakt do Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Toruniu. Komisja po zapoznaniu się z plantacją Heleny Gruchałowej przyznała jej nagrodę. Przyczyniło się to do wzrostu zainteresowania uprawą tych owoców w okolicznych miejscowościach. 

Rozwój truskawkowych plantacji

Z biegiem czasu plantacje truskawek zakładało coraz więcej rolników, zwłaszcza na Kaszubach środkowych, w rejonie Jezior Raduńskich. Owoce te stały się ważnym źródłem dochodu kaszubskich rolników, a „zagłębiem truskawkowym” bardzo długo pozostawał obszar od Brodnicy Górnej po Miechucino i od Klukowej Huty po Reskowo. Rozwój plantacji truskawkowych nastąpił w latach 60. i 70. XX w., a pola truskawkowe stały się wyróżnikiem regionu. Okazało się, iż gleby IV, V i VI klasy oraz klimat sprzyjają uprawie tej rośliny uważanej wcześniej za ciepłolubną. Uprawie truskawek sprzyja też pracowitość rolników kaszubskich i rodzinny sposób gospodarowania. 

Przy pracach, a zwłaszcza zbiorze truskawek, pracowały i pracują całe rodziny, łącznie z dziećmi, gdyż okres zbioru przypada zazwyczaj na koniec czerwca i lipiec, a więc czas wakacji szkolnych. Zatrudniano też i zatrudnia się pracowników sezonowych.

CZYTAJ TAKŻE: Truskawkobranie już w weekend. Spróbuj najsmaczniejszego owocu na świecie po greckiej brzoskwini

Kaszubska truskawka pod ochroną

1 marca 2008 r. truskawki kaszubskie zostały wpisane na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Określony został rejon ich uprawy: powiaty kartuski, kościerski, bytowski, część powiatu wejherowskiego (gminy Wejherowo, Luzino, Szemud, Linia, Łęczyce) oraz gminy Cewice w pow. lęborskim i Przywidz w pow. gdańskim. 

Od 28 listopada 2009 r. truskawka kaszubska figuruje w unijnym rejestrze jako Chronione Oznaczenie Geograficzne, wprowadzono też procedury jakościowe. Nazwy tej można używać jedynie w odniesieniu do truskawek z podanych wyżej rejonów. 

Pod nazwą „truskawka kaszubska” uprawiane i sprzedawane są odmiany: Elsanta, Honeoye oraz Senga Sengana. Przy uprawie powinien być stosowany przede wszystkim obornik, zaś zabiegi chemiczne ograniczone do minimum. W celu ochrony przed wymarznięciem oraz zapewnienia czystych owoców praktykowane jest ściółkowanie naturalnymi materiałami – głównie słomą. Owoce są zbierane ręcznie, pakowane w charakterystyczne drewniane kobiałki.

Tak zaczęło się Truskawkobranie

Od 1971 r. (według niektórych źródeł od 1975) w końcu czerwca lub początkach lipca na Złotej Górze niedaleko Brodnicy Górnej, w centrum zagłębia truskawkowego, organizowane jest Truskawkobranie, które wpisało się na stałe w kalendarz imprez organizowanych corocznie na Kaszubach. Oprócz stoisk z truskawkami, prezentowane są różnorodne potrawy i przetwory z tych owoców. Dużym zainteresowaniem cieszą się konkursy na potrawę z truskawkami. Swoje prace prezentują także twórcy ludowi, rękodzielnicy, występują zespoły muzyczne. Truskawkobranie przyciąga zarówno mieszkańców regionu, jak i turystów, stanowi element promocji regionu i produktów regionalnych. 

W 2005 r. mus z truskawek kaszubskich „Kremowe malënë” – otrzymał nagrodę „Perła 2005” w ogólnopolskim konkursie Nasze Kulinarne Dziedzictwo. Z kolei 11sierpnia 2017 r. konfitura z truskawek kaszubskich wpisana została na listę produktów tradycyjnych województwa pomorskiego (prowadzoną przez MRiRW). W przeszłości podawano ją w niedziele na podwieczorek do wafli czyli gofrów kaszubskich.

Anna Kwaśniewska / Kaszubopedia