Inwestycje dworcowe w Tczewie i Gdańsku Głównym pod lupą NIK

NIK w raporcie zwraca uwagę na bardzo wyraźne zmniejszenie liczby dworców kolejowych przeznaczonych do modernizacji, a także opóźnienia w ich realizacji, co jest konsekwencją złego zaplanowania i zorganizowania Programu Inwestycji Dworcowych (PID). Zdaniem Najwyższej Izby Kontroli, wskazane w nim terminy ukończenia inwestycji są zagrożone. Opóźnienia w realizacji inwestycji dotyczyły 160 dworców i średnio wyniosły 450 dni. Warto zaznaczyć, że program został opracowany i rozpoczęty z inicjatywy PKP SA. Na tym etapie nie brał w nim udziału Minister Infrastruktury. Szef tego resortu objął monitoringiem realizację całego PID dopiero po ponad dwóch latach jego realizacji. Kontrolą objęto inwestycje realizowane na dworcach w: Białystoku, Bolesławcu, Gdańsku Głównym, Oświęcimiu, Rzeszowie Głównym, Szczytnie, Tczewie i Wałbrzychu Głównym. Kryteriami wyboru były znaczne opóźnienia w stosunku do harmonogramu realizacji inwestycji przy dużej wartości kosztorysowej robót.

Inwestycje dworcowe w Tczewie i Gdańsku Głównym nie zostały zrealizowane w zaplanowanych terminach umownych. W okresie realizacji inwestycji wydłużono pierwotny termin ukończenia dworca w Tczewie o 8 tygodni i dworca Gdańsk Główny o 45 tygodni. Do dnia zakończenia kontroli, tj. 22 października 2021 r., na dworcu w Tczewie, oddanym do użytkowania 3 sierpnia 2021 r., funkcjonowały jedynie kasy biletowe, a usługi i sprzedaż nie były świadczone w żadnym z 12 powstałych tam lokali komercyjnych o łącznej powierzchni 698 m2, nie generując przychodów z tytułu komercyjnego najmu powierzchni.

Dokumentacja projektowa przebudowy bądź modernizacji dworców w Tczewie i Gdańsku Głównym spełniała w części założenia Programu Inwestycji Dworcowych oraz wymagania TSI PRM „Osoby o ograniczonej możliwości poruszania się”, jednak z powodu błędów i braków wymagała licznych zmian i uzupełnień dokonywanych w trybie nadzoru autorskiego. Część elementów infrastruktury dworca w Tczewie została wykonana niezgodnie z projektem, przepisami TSI PRM oraz warunkami technicznymi dla budynków. Przez to nie w pełni zrealizowano główne założenia PID, czyli m.in. poprawę komfortu, standardu obsługi i bezpieczeństwa podróżnych oraz dostosowanie dworców do potrzeb osób o ograniczonej mobilności.

Spośród skontrolowanych czterech ukończonych inwestycji dworcowych, w dwóch wystąpiły nieprawidłowości polegające na niepełnej realizacji założeń projektowych.

Na dworcu w Tczewie nie zapewniono umieszczenia informacji o rozkładzie pociągów na wysokości max. do 160 cm od podłoża, czego wymagają przepisy TSI PRM. Co ważne, na zmodernizowanym dworcu w Tczewie nie zapewniono też pełnej funkcjonalności wszystkich elementów infrastruktury dworcowej, np. nie działała jedna z kamer monitoringu. Wprawdzie dworzec w Tczewie w trakcie przebudowy w ramach Programu Inwestycji Dworcowych został wyposażony w urządzenia systemu dynamicznej informacji pasażerskiej, ale system ten nie był w pełni funkcjonalny, gdyż nie zapewniał pasażerom wizualnej informacji dynamicznej o opóźnieniach pociągów i zmianie peronu, z którego odjeżdża dany pociąg. Informacje te podawane były w formie dźwiękowej, co utrudniało ich przyswojenie przez osoby z ograniczeniami zmysłu słuchu.

W przypadku dworca w Tczewie inwestor do dnia zakończenia kontroli NIK, nie uzyskał certyfikatu zgodności dokumentacji projektowej z TSI PRM. Jednym z powodów był niewłaściwy nadzór nad realizacją umowy. Wynikał on m.in. z niewłaściwej jego organizacji i nierównomiernego podziału zadań pomiędzy dyrektorów projektów.

W projektach dworców kolejowych Gdańsk Główny oraz w Tczewie przewidziano rozwiązania mające na celu zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko i kosztów eksploatacji.

W założeniach projektowych dworca Gdańsk Główny przewidziano wykorzystanie wód deszczowych do spłukiwania toalet, a na dworcu kolejowym w Tczewie instalację fotowoltaiczną. NIK zauważyła, że dla dworca w Tczewie nie przewidziano w projekcie instalacji odzysku deszczówki. Przeprowadzona analiza wykazała, że nakłady inwestycyjne na tę instalację, bez uwzględnienia kosztów energii elektrycznej do pompowania wody, zwróciłyby się dopiero po ponad 50 latach eksploatacji.

W trakcie robót budowlanych w Tczewie opracowano 116 kart nadzoru autorskiego. Inżynier kontraktu oraz wykonawca robót informowali zamawiającego w protokołach z rad budowy (narad koordynacyjnych) o realnym zagrożeniu terminowego ukończenia inwestycji z powodu opieszałości projektanta w udzielaniu odpowiedzi na wnioski o rozwiązanie zagadnień projektowych. Inżynier kontraktu wnioskował do zamawiającego o podjęcie działań w celu wyegzekwowania od projektanta skutecznego sprawowania nadzoru autorskiego. Dyrektor projektu wyjaśnił, że nie naliczano kar za nienależyte sprawowanie nadzoru autorskiego, zamiast tego podejmowano rozmowy z projektantem, po których projektant wykonywał żądane poprawki.

W dokumentacji projektowej przebudowy dworca kolejowego Gdańsk Główny przekazanej wykonawcy robót budowlanych odnotowano 165 kolizji stwierdzonych w trakcie budowy wskutek odkrycia stanu istniejącego oraz 375 błędów projektowych wychwyconych na etapie budowy. NIK wskazała źródło wystąpienia błędów. To brak koordynacji międzybranżowej na etapie projektu, niewystarczającej szczegółowości opracowań, przyjęcia w projektach rozwiązań niezgodnych ze sztuką budowlaną.

W przypadku Tczewa wśród niezgodności z wymaganiami TSI PRM wymienia się, m.in. niewłaściwą szerokość schodów pomiędzy poziomami 0 i – 1 budynku dworca oraz schodów zewnętrznych po stronie peronów, brak dotykowego pasa ostrzegawczego na spoczniku schodów na poziomie – 0,5, brak ścieżki prowadzącej od wyjścia z windy i schodów od ul. Dworcowej do wejścia do budynku dworca, brak na poziomie 1 budynku dworca tablic wskazujących, że windą można dotrzeć do peronów.

Realizacja inwestycji na etapie robót budowlanych wymagała wprowadzenia licznych zmian do dokumentacji wykonawczej, zawarcia aneksów wydłużających terminy na ukończenie projektów oraz umowy uzupełniającej dla projektu przebudowy dworca Gdańsk Główny, co wydłużyło realizację inwestycji. Na skutek nienależycie wykonanej dokumentacji projektowej i niestarannie dokonanej jej weryfikacji i odbioru przez PKP SA utrudniona była realizacja i dostosowanie obiektów dworcowych do wymagań TSI PRM. Zmiany w projektach wynikały m.in. z braku zinwentaryzowania albo wadliwego zinwentaryzowania obiektów budowlanych lub sieci uzbrojenia terenu. W ocenie NIK do ujawnienia konieczności przeprowadzenia robót dodatkowych w czasie realizacji inwestycji mogło przyczynić się przeprowadzenie w niewystarczającym zakresie inwentaryzacji przedprojektowej.

Raport NIK-u wskazuje, że inwestor dokonał nierzetelnej weryfikacji dokumentacji projektowej przebudowy dworca w Tczewie i odebrał dokumentację, która nie spełniała wszystkich wymagań przepisów TSI PRM. Skutkiem realizacji robót na podstawie dokumentacji niezgodnej z TSI PRM było oddanie do użytku dworca nie w pełni dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych, a jednym z głównych założeń PID było dostosowanie dworców do potrzeb pasażerów z ograniczoną mobilnością.

Co ważne, na dworcu w Tczewie część infrastruktury została wykonana niezgodnie z dokumentacją projektową i warunkami technicznymi dla budynków. Na przykład, krawężniki pochylni przeznaczonej dla osób niepełnosprawnych prowadzącej do wejścia od strony północno-zachodniej budynku wykonano o wysokości poniżej 7 cm, co było niezgodne z § 71 ust. 1 ww. Rozporządzenia oraz projektem wykonawczym. Po wskazaniu nieprawidłowości przez kontrolera NIK, krawężniki pochylni zostały podwyższone do wymaganej wysokości. Wśród niezgodności z dokumentacją wskazano także, że na dworcu wykonano oznakowanie wizualne wskazujące drogę do bankomatu, którego nie zainstalowano. Po wskazaniu nieprawidłowości przez kontrolera NIK, piktogramy z nieprawdziwą informacją o bankomacie zostały zasłonięte.

Podczas wystąpienia sejmowego prezes NIK Marian Banaś podkreślił, że Izba pracuje prężnie, jest dobrze zorganizowana i ma sukcesy. - Jest obiektywna i rzetelna – mówi prezes. - Nie służy żadnej partii, służy społeczeństwu, obywatelowi i państwu. (...) Chodzi o to żeby pokazać co jest źle robione i naprawić to. My wskazujemy systemowe rozwiązania.