Morze Bałtyckie bez barier

„Wszyscy dorośli byli kiedyś dziećmi, ale niewielu z nich pamięta o tym.” A. Saint-Exupery, Mały Książę – te słowa to główne założenie w pracy pedagoga specjalnego, bo kim był by dobry nauczyciel, który nie wie czego potrzebuje dziecko? O swoich przemyśleniach nt. tytułowego problemu opowiadają dwie panie pedagog specjalne Angelika Matuszczak i Aleksandra Kotowicz pracujące w Powiatowym Zespole Kształcenia Specjalnego w Wejherowie, a w edukacyjnym projekcie „Bałtyk bez barier” występujące w roli ekspertek ds. edukacji młodzieży i dzieci z niepełnosprawnością intelektualną.

Ekspertkami w projekcie zostałyśmy w wyniku przeprowadzonego przez Fundację Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego (lider projektu) otwartego naboru na ekspertów zewnętrznych. Bardzo cieszymy się, że nasze doświadczenie zostało docenione i że od blisko roku możemy służyć pomocą i wspierać merytorycznie zespół projektowy składający się łącznie z 17 specjalistów.

Zdecydowałyśmy się na udział w tym przedsięwzięciu, ponieważ uznałyśmy, że zaspokojenie specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży jest nam szczególnie bliskie. Ponadto projekt skupia się na minimalizowaniu barier w dostępności do rzetelnej wiedzy o Morzu Bałtyckim, a jego rezultatem jest program edukacyjny z zakresu ochrony Morza Bałtyckiego, oferujący treści w podziale na 6 modułów tematycznych:

• Podstawowe pojęcia z zakresu ekologii morza
• Cechy geograficzne Morza Bałtyckiego stanowiące o jego wyjątkowości
• Cechy hydrologiczne Morza Bałtyckiego mające wpływ na jego wrażliwość na oddziaływanie czynników antropogenicznych
• Grupy organizmów zamieszkujące Morze Bałtyckie
• Ranking zagrożeń dla bioróżnorodności Morza Bałtyckiego
• Sposoby przeciwdziałania zagrożeniom dla bioróżnorodności Morza Bałtyckiego

urozmaicony o liczne materiały i narzędzia edukacyjne, angażujące i zachęcające do kreatywności.

Naszym zadaniem w projekcie jest doradzanie zespołowi projektowemu w zakresie sposobu realizowania specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim oraz dostosowywanie procesu kształcenia do indywidualnych możliwości przy uwzględnieniu wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań procesu (w tym wymagań podstawy programowej). Specjalne potrzeby edukacyjne uczniów z niepełnosprawnością intelektualną wynikają głównie z zaburzeń rozwojowych w obszarach: rozwoju poznawczego, rozwoju motorycznego, funkcjonowania emocjonalno-społecznego, zdrowia i rozwoju biologicznego. 

Ze względu na rodzaj i zakres zaburzeń w rozwoju uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, ich kształcenie musi być w znacznym stopniu zindywidualizowane. Nauka musi być oparta na uczestnictwie, doświadczeniu i maksymalnej samodzielności. Niezbędnymi elementami włączania ucznia w działania edukacyjne stają się metody aktywizujące. W związku z tym, aby móc w ciekawy i multisensoryczny sposób zrealizować opracowywany program edukacyjny z uczniami z niepełnosprawnością intelektualną, wykorzystano następujące metody, techniki i środki pracy, m.in. puzzle wielkoformatowe, gry online – na platformie Wordwall, zajęcia w terenie, zajęcia doświadczalne, gry memory, fiszki, karty pracy, klocki edukacyjne, instruktaż wykonania własnoręcznego rysunku ssaka lub ptaka, podcasty edukacyjne.

Przewidziane zastosowanie metod aktywizujących w realizacji programu ma korelować umiejętności i wiedzę z zakresu przedmiotów przyrodniczych i pobudzać do całościowego spojrzenia na problematykę Morza Bałtyckiego. Takie metody i formy pracy jak: doświadczenia, zajęcia w terenie, inscenizacje, gry interaktywne, puzzle, klocki, aktywizują ucznia z niepełnosprawnością, są konieczne, by dać młodzieży poczucie sprawstwa, wpływu na sytuację i działania. Możliwość indywidualnego doboru zakresu omawianej tematyki, środków dydaktycznych oraz zastosowania metod przez nauczycieli, w oparciu o znajomość swoich uczniów, będzie sprzyjać dostosowaniu do aktualnych potrzeb i indywidualnych możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną.

Ekspertkami w projekcie zostałyśmy w wyniku przeprowadzonego przez Fundację Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego (lider projektu) otwartego naboru na ekspertów zewnętrznych. Bardzo cieszymy się, że nasze doświadczenie zostało docenione i że od blisko roku możemy służyć pomocą i wspierać merytorycznie zespół projektowy składający się łącznie z 17 specjalistów.

Angelika Matuszczak i Aleksandra Kotowicz

Dodatkowe atuty edukacyjne, takie jak osobisty kontakt z przyrodą, z morzem i organizmami w nim żyjącymi, których zastosowanie wyzwala emocje i angażuje zmysły, będą zdecydowanie pomocne nauczycielowi w zmotywowaniu uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, do zdobywania wiedzy na każdym etapie edukacji. Kształtowanie nowych umiejętności będzie pozostawać w równowadze z kreowaniem przestrzeni, w której uczeń będzie podejmował decyzje, uświadamiał sobie i realizował własne dążenia, konstruktywnie oddziaływał na innych ludzi w swoim otoczeniu. Nauka oparta na działaniu, różnorodność wizualizacji przedstawianych treści czy gry i terenowe zabawy edukacyjne to przykłady, które zostały wykorzystane w programie w celu pobudzania i ukierunkowywania, zainteresowania uczniów z niepełnosprawnością intelektualną. Umiejętność zaciekawienia ucznia i multisensoryczność nauki to więc cechy kluczowe, które sprawiają że przyswajanie wiedzy staje się łatwiejsze oraz przyjemniejsze.

Po zakończeniu pracy ekspertów nad programem edukacyjnym, ostateczna jego wersja, gotowa pod koniec pierwszego półrocza 2023 r., będzie udostępniona nieodpłatnie i upowszechniona w placówkach edukacyjnych na Pomorzu i nie tylko. Program będzie stanowił wartościową bazę wiedzy merytorycznej oraz zbiór profesjonalnych metod i form realizacji zajęć edukacyjnych z zakresu ochrony Morza Bałtyckiego. Liczymy, że stanie się powszechnym narzędziem edukacyjnym zarówno w edukacji nieformalnej jak i formalnej.

Zachęcamy do śledzenia strony projektu: https://frug.ug.edu.pl/pl/baltyk-bez-barier/

Projekt „Bałtyk bez barier – zwiększenie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży poprzez wykorzystanie metod aktywizujących” korzysta z dofinansowania o wartości 215 807 EUR otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach Funduszy EOG. Realizując projekt korzystamy z dofinansowania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.

Tekst: Angelika Matuszczak, Aleksandra Kotowicz