Wiele ważnych inwestycji w Porcie Gdynia dzięki funduszom unijnym

Port Gdynia rozwija się dzięki funduszom unijnym!

W perspektywie finansowej 2014-2020 Port Gdynia zrealizował (lub są na ukończeniu) niżej wymienione projekty, które otrzymały dofinansowanie z UE:

• „Pogłębianie toru podejściowego i akwenów wewnętrznych Portu Gdynia – etapy I i III oraz przebudowa nabrzeży w Porcie Gdynia – etapy II i III” – planowany termin zakończenia projektu to II kw. 2026 r. Szacunkowy koszt projektu wynosi ok. 1,26 mld zł brutto, a dofinansowanie 273 mln zł.

Przyjęte założenia funkcjonalne oraz planowane prace czerpalne mają pozwolić na zapewnienie odpowiednich warunków dla żeglugi kontenerowej i masowej dla statków typu Baltimax.

• „Rozbudowa dostępu kolejowego do zachodniej części Portu Gdynia – przebudowa i elektryfikacja” – projekt został zrealizowany w 2023 roku. Całkowity koszt projektu wyniósł 70,06 mln zł brutto, a dofinansowanie ponad 18 mln zł.

Inwestycja polegała na rozbudowie i modernizacji torów kolejowych prowadzących do intermodalnego terminalu kolejowego. Przebudowano i zelektryfikowano układ kolejowy na długości ponad 2 km.

Celem przedsięwzięcia inwestycyjnego było zwiększenie możliwości logistycznych Portu Gdynia poprzez zintensyfikowanie ruchu kolejowego, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa jego prowadzenia. Poprzez polepszenie warunków prowadzenia ruchu kolejowego i zarządzania terminalem intermodalnym znacząco skrócił się czas obsługi składów pociągów.

• „Budowa publicznego terminalu promowego w Porcie Gdynia” - całkowita wartość projektu wyniosła ponad 300 mln zł brutto, a dofinansowanie wyniosło ponad 116 mln zł.

Nowy Publiczny Terminal Promowy w Gdyni zlokalizowany jest przy Nabrzeżu Polskim, które stanowi część obudowy Basenu IV i sąsiaduje z Nabrzeżami Rotterdamskim i Fińskim.

Nowy terminal promowy połączony jest z międzynarodowym układem komunikacyjnym poprzez autostradę A1, wykorzystując następujący układ ulic i tras: ul. Polska - ul. Janka Wiśniewskiego - Trasa Kwiatkowskiego - obwodnica Trójmiasta - autostrada A1.

• „Budowa infrastruktury portowej do odbioru ścieków sanitarnych ze statków w Porcie Gdynia” – całkowita wartość projektu wyniosła ponad 58 mln zł brutto, a do finansowanie wyniosło ponad 18 mln zł.

Projekt polegał na budowie zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej grawitacyjno-tłocznej do odbioru ścieków sanitarnych ze statków wraz z budową i przebudową niezbędnej infrastruktury podziemnej i naziemnej, pracami rozbiórkowymi i odtworzeniowymi.

Celem tego przedsięwzięcia było ograniczenie zanieczyszczeń środowiska morskiego oraz dostosowanie portowej infrastruktury do przepisów wynikających z załącznika IV Konwencji MARPOL, zgodnie z którym Morze Bałtyckie zostało uznane za obszar specjalny. Inwestycja znacząco wpłynęła na poprawę stanu środowiska naturalnego w regionie Morza Bałtyckiego poprzez eliminację bezpośrednich zrzutów ścieków do akwenu.

• Prace przygotowawcze dla zadania inwestycyjnego „Rozbudowa infrastruktury dostępu w Porcie Gdynia” – projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków instrumentu „Łącząc Europę” (CEF). Wartość wydatków kwalifikowalnych projektu wyniosła ponad 1 mln EUR, a dofinansowanie wyniosło ponad 500 tys. EUR.

Projekt polegał na wykonaniu pełnej dokumentacji technicznej oraz środowiskowej. W zakresie projektu wykonane zostały następujące fazy:

• Prace przygotowawcze dla zadania pn. „Rozbudowa infrastruktury dostępu dla statków w Basenie IV – Faza 1”
• Prace przygotowawcze dla zadania pn. „Przebudowa infrastruktury dostępu dla statków w Basenie V – Faza 2”
• Prace przygotowawcze dla zadania pn. Dostęp drogowo-kolejowy do Basenów IV i V – Faza 3”

Celem przedsięwzięcia było opracowanie pełnej dokumentacji technicznej i środowiskowej niezbędnej do realizacji inwestycji mających kluczowe znaczenie dla poprawy dostępności transportowej portu, zwiększenia przepustowości i sprawniejszej obsługi ładunków oraz pasażerów. Projekt stanowi punkt wyjścia do dalszej rozbudowy infrastruktury portowej i integracji z transeuropejską siecią transportową TEN-T na kierunku północ-południe (Droga krajowa S6, Autostrada A1, Droga krajowa S7) – tj. do Estakady Kwiatkowskiego i w przyszłości tzw. Drogi Czerwonej.

Projekty Portu Gdynia przewidziane do realizacji w nowej perspektywie 2021-2027 

• Projekt pn. „Budowa terminalu intermodalnego na terenie Centrum Logistycznego Portu Gdynia”, dofinansowany w ramach instrumentu „Łącząc Europę” (CEF) za sprawą podpisanej w dniu 14 czerwca 2024 r. umowy o udzielenie dotacji dla projektu 101158165 – 23-PL-TM-Intermodal Gdynia, jest obecnie w fazie budowy od marca 2025 r. Projekt został dofinansowany z komponentu CEF Military Mobility, co oznacza, że dotyczy dostosowania infrastruktury portowej do wymogów podwójnego, cywilno-wojskowego wykorzystania. Projekt przyczyni się do zwiększenia transgranicznej mobilności sił zbrojnych UE/ NATO i pozwoli wyeliminować wąskie gardło w infrastrukturze Portu Gdynia w korytarzach w sieci TEN-T.

Intermodalny terminal kolejowy będzie składał się z następujących elementów: 2 torów o długości około 750 m, zakończonych stacjonarną rampą przeładunkową dla ciężkich pojazdów, toru dojazdowego i toru komunikacyjnego, placu manewrowo-odstawczego z nawierzchnią betonową, drogi wjazdowej, układu kolejowo-drogowego oraz zbiornika retencyjnego.

Całkowity koszt kwalifikowany projektu to ok. 16,4 mln EUR, a maksymalna kwota dotacji UE wynosi ponad 8 mln EUR. Realizacja prac przygotowawczych projektu rozpoczęła się we wrześniu 2023 r., a jego zakończenie planowane jest na wrzesień 2026 r.

• „Rozbudowa infrastruktury dostępu dla statków w Basenie V Portu Gdynia” jest jednym z najważniejszych projektów przygotowanych w ramach unijnej perspektywy 2021-2027. Przedsięwzięcie jest na etapie aplikacji o środki z programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS).

Głównym celem inwestycji jest dostosowanie infrastruktury portowej do obsługi nowoczesnych i znacznie większych jednostek typu ro-ro, o większym zanurzeniu, szerokości i długości linii załadunkowej. Projekt zakłada eliminację wąskich gardeł w dostępie do portu, zarówno od strony morza, jak i lądu, a także wzrost efektywności przeładunków oraz poprawę bezpieczeństwa ruchu i postoju jednostek pływających.

W obliczu globalnych zmian w transporcie morskim – w tym wzrostu średniej wielkości statków i nacisku na niskoemisyjność – projekt rozbudowy infrastruktury w Basenie V jest odpowiedzią na nowe wymagania rynku. Dzięki tej inwestycji Port Gdynia zwiększy swoją zdolność przeładunkową w systemie ro-ro, poprawi bezpieczeństwo ruchu i postoju jednostek pływających oraz wzmocni atrakcyjność portu. Projekt pozwoli wyeliminować wąskie gardła w sieci infrastrukturalnej państw członkowskich, w tym portów znajdujących się w sieci bazowej TEN-T. Projekt wpisuje się także w politykę zrównoważonego rozwoju UE.

Znaczenie funduszy unijnych dla konkurencyjności Portu Gdynia

Wiele inwestycji unijnych, które są jednocześnie najważniejszymi i największymi inwestycjami portowymi od lat, może być realizowanych wyłącznie dzięki znacznemu wsparciu w postaci bezzwrotnej pomocy ze środków unijnych. Wszystkie te projekty musiały dla celów aplikacyjnych mieć przeprowadzone bardzo szczegółowe analizy kosztów i korzyści, tj. ich efektywności i rentowności, a niektóre z nich wręcz w ogóle nie byłyby realizowane bez dofinansowania. 

Inwestycje w infrastrukturę portową, szczególnie hydrotechniczną, są tak kosztowne, że mogą się zwrócić dopiero po wielu – 25 czy 30 latach. Mimo, że Zarząd Morskiego Portu Gdynia corocznie wypracowuje zyski netto, to są one zbyt małe, aby jednocześnie prowadzić tak duże i wieloetapowe inwestycje, więc bez środków unijnych byłyby albo sukcesywnie odsuwane w czasie, albo realizowane w bardzo ograniczonym zakresie, który mógłby nie przynosić widocznych efektów konkurencyjnych na rynku transportu morskiego.

Inwestycja w pogłębianie i przebudowanie połowy hydrotechniki portu, przede wszystkim z powiększeniem zanurzeń statków – najpierw z 11 do 13 m (w latach 2009-2011), a obecnie z 13 do 15 m, spowodowało wejście Portu Gdynia do ligi najważniejszych portów bałtyckich, oferujących obsługę największych statków wchodzących na Bałtyk. Realizacja projektu i osiągnięcie celów ma największy wpływ na rozwój portu i poprawi konkurencyjność Portu Gdynia., umożliwi jego dalszy rozwój i zapewni optymalne wykorzystanie inwestycji komplementarnych dotyczących modernizacji nabrzeży, zaplecza portowego, dostępu kolejowego i drogowego.

Budowa nowego terminalu promowego przyczyniła się do poprawy konkurencyjności Portu Gdynia głównie poprzez skrócenie czasu pobytu promu w porcie, z uwagi na znaczne skrócenie drogi do nabrzeża oraz sprawniejszą, efektywniejszą obsługę przeładunkową. Port Gdynia zyskał nowoczesne zaplecze operacyjne, co wzmacnia jego pozycję na Bałtyku jako kluczowego ogniwa w łańcuchach logistycznych i przewozach pasażerskich.

Nastąpiła również poprawa bezpieczeństwa morskiego, poprzez inwestycję w infrastrukturę dostępu do portu od strony morza (nowe stanowisko promowe z dwupoziomową rampą przeładunkową, w dogodniejszej dla bezpiecznego manewrowania promem lokalizacji – wzrost bezpieczeństwa nawigacyjnego – i przeładunku) i infrastrukturę portową (bramki check-in nowego typu, zapewniające dokładną kontrolę ładunków wjeżdżających na prom). Nastąpiło także uzupełnienie istniejących pachołów cumowniczych nowymi o znacznie lepszych, sztormowych parametrach cumowania.

Efektem projektu w zakresie elektryfikacji dostępu kolejowego będzie również poprawa konkurencyjności kolei jako środka transportu w obsłudze ładunkowej portu. Ograniczenie wykorzystania lokomotyw spalinowych będzie miało pozytywne oddziaływanie na środowisko naturalne poprzez zmniejszenie hałasu oraz emisji zanieczyszczeń do powietrza.

Celem projektu dot. odbioru ścieków sanitarnych ze statków było ograniczenie zanieczyszczenia środowiska przez statki oraz dostosowanie infrastruktury portu do obowiązujących przepisów prawa, co zostało po raz pierwszy w Polsce wykonane tak kompleksowo, a pozostałe porty polskie dopiero nad tym pracują. Instalacje są także przedmiotem zaciekawienia i wizyt przedstawicieli innych nacji bałtyckich, co stanowi dużą satysfakcję na konkurencyjnym rynku.

• Natomiast nowy projekt „Rozbudowa infrastruktury dostępu dla statków w Basenie V” to inwestycja o charakterze transformacyjnym – pozwoli ona na obsługę większych, nowocześniejszych jednostek, poprawi konkurencyjność Portu Gdynia i zapewni jego długoterminowy rozwój w zgodzie z polityką UE.

Wpływ sytuacji geopolitycznej, w tym wojny w Ukrainie, na strategię Portu Gdynia i aplikowanie o fundusze UE

Sytuacja geopolityczna w Europie, w tym przede wszystkim wojna w Ukrainie, ale i na świecie – liczne konflikty w rejonach głównych tras transportu morskiego oraz niestabilność przewidywań gospodarczych w obliczu wojen celnych, zmiennych cen surowców, ograniczeń w dostępie do nich oraz do komponentów produkcyjnych, powodują znaczący wpływ na realizację bieżących zamierzeń strategicznych oraz możliwość spokojnego planowania inwestycji, w tym aplikowania o fundusze pomocowe UE.

Z jednej strony sprawy te wpływają na liczne utrudnienia, ale z drugiej paradoksalnie otwierają nowe możliwości portu, gdyż potrzebne są nowe połączenia transportem morskim, np. na skutek zablokowania rozwoju korytarzy lądowych Nowego Jedwabnego Szlaku czy wyjścia Wielkiej Brytanii z UE. Również strategie wielkich operatorów kontenerowych i masowych się zmieniają, ale często wcale nie zmniejsza to popytu na usługi portowe, lecz wręcz skokowo zwiększa presję na sprawność usług – jak przy wywozie ukraińskiego zboża, czy zróżnicowaną ofertę, co przekłada się na potrzeby nowych miejsc obsługi dla nowych aliansów kontenerowych, a Gdynia dysponuje dwoma niezależnymi terminalami kontenerowymi, a dodatkowo obecnie może zaoferować zwiększone zanurzenia statków wewnątrz portu.

Zmiany geopolityczne i gospodarcze powodują trudności w bieżącym analizowaniu i prognozowaniu, które jest niezbędne dla przedkładania studiów rynkowych i analiz finansowo-ekonomicznych w procesie aplikacji unijnych. Jednak wieloletnie doświadczenie działu zajmującego się wnioskami o dofinansowanie w ZMPG stanowi ważną i mocną stronę naszej organizacji.

Wyzwania w pozyskiwaniu funduszy unijnych przez Port Gdynia w obecnej perspektywie finansowej

Oprócz wyzwań prognostycznych i  analitycznych, coraz większe znaczenie przy aplikacjach unijnych odgrywa właściwa i kompleksowa analiza środowiskowa wszelkich inwestycji i  projektów. Zwiększają się wymogi stawiane przez instytucje przyznające dofinansowanie. Obejmują one nie tylko aspekty bezpośredniego wpływu przedsięwzięć na środowisko – zgodnie z przepisami krajowymi – ale przede wszystkim kwestie związane z oddziaływaniem na klimat, ochroną przed zmianami klimatu oraz innymi elementami szeroko rozumianej polityki Unii Europejskiej. Wymogi te są wyrazem troski o to, by podejmowane przedsięwzięcia nie traciły na aktualności w perspektywie kilku lat, lecz by służyły przez dekady – zgodnie z przyjmowaną perspektywą wieloletniego zwrotu z inwestycji. 

Inwestycja o strategicznym znaczeniu powinna być projektem długofalowym – tak jak miało to miejsce w latach 20. XX wieku, gdy twórcy Portu Gdynia myśleli o przyszłości z odwagą. Ich wizja wystarczyła, by Port Gdynia mógł obsługiwać statki i wspierać rozwój miasta portowego niemal do końca XX wieku. Dziś wkraczamy w kolejny etap budowania współczesnej strategii rozwoju – w erę cyfryzacji, transformacji energetycznej, w której gospodarka, która musi odpowiadać na wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi.

Mariusz Karbowski, pełnomocnik Zarządu Morskiego Portu Gdynia