Dobrzy z matematyki, kiepscy w relacjach szkolnych. Jak poprawić życie uczniów?

Szkoła radzi sobie z uczeniem czytania ze zrozumieniem, myślenia matematycznego, myślenia w naukach ścisłych. Znacznie gorzej jest z rozwijaniem u uczniów umiejętności społecznych i emocjonalnych – uważa dr Jędrzej Witkowski, prezes Centrum Edukacji Obywatelskiej. 

Rzeczywiście – w badaniach PISA (Program Międzynarodowej Oceny Uczniów) polscy piętnastolatkowie utrzymują dość wysoką pozycję pod względem umiejętności matematycznych, rozumienia czytanego tekstu i rozumowania w naukach przyrodniczych. W tych trzech obszarach wyniki polskich uczniów plasują się w czołówce. Jednak w badaniu PISA obejmującym kwestie dotyczące dobrostanu uczniów (samopoczucia, satysfakcja z życia, funkcjonowanie w szkole i relacje szkolne) Polska na tle innych badanych krajów wypada bardzo słabo. 

Tu wyniki polskich nastolatków prezentują się znacznie gorzej niż te naukowe: satysfakcja z życia – 69. miejsce na 74 kraje, poczucie przynależności – 73. miejsce na 79 krajów, przygotowanie do nauki – 67. miejsce na 77 krajów.

Jak podkreślają eksperci, wyniki polskich nastolatków wskazują na niskie poczucie dobrostanu młodych ludzi w środowisku szkolnym i na potrzebę zwrócenia większej uwagi na ten obszar. 

– Musimy mocno stawiać na wsparcie odporności psychicznej młodzieży. Trzeba też wspierać nauczycieli w budowaniu innych relacji pomiędzy uczniami a nauczycielami - mówił Jędrzej Witkowski w Portalu Samorządowym. – Dobrostan młodych ludzi w szkole zależny jest przede wszystkim od tego, w jakich są relacjach. Wiemy, że te relacje – zarówno na poziomie uczeń–uczeń, jak i na poziomie uczeń–nauczyciel, młodzi ludzie oceniają dosyć krytycznie. Tak więc jeśli jest jakaś jedna dźwignia, która pomogłaby nam w istotny sposób zmienić poczucie dobrostanu młodych ludzi, to właśnie zajęcie się tym, co nazywamy szkolnymi relacjami.

Z myślą o nauczycielach, którzy chcą wzmacniać dobrostan swoich uczniów, Uniwersytet SWPS – we współpracy naukowców z nauczycielami i uczniami – wydał „Podręcznik o dobrym życiu”.  To e-book, zawierający praktyczne ćwiczenia, których celem jest wspieranie młodych osób w szkołach. 

Badaczki przeprowadziły warsztaty z udziałem ponad 80 nauczycieli i nauczycielek, m.in. z IX Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku i gdańskiej Podstawowej Szkoły Społecznej „Niedźwiednik” oraz uczniami II Liceum Ogólnokształcącego w Gdyni.

– Nauka dostarcza nam cennych wskazówek dotyczących mechanizmów, które sprzyjają długofalowemu dobrostanowi i zaangażowaniu społecznemu – mówi dr Malwina Puchalska-Kamińska, psycholożka z Uniwersytetu SWPS, kierująca projektem. – Jednak równie istotne jest to, aby w proces ten włączać nauczycieli – osoby, które mają bezpośredni kontakt z młodzieżą, znają jej potrzeby i wyzwania, z jakimi się mierzy. To właśnie nauczyciele mogą pomóc w skutecznym wdrażaniu praktyk, które nie tylko będą zgodne z aktualnym stanem wiedzy, ale także realnie odpowiedzą na codzienne doświadczenia uczniów.

Co zawiera „Podręcznik o dobrym życiu”

To zbiór ćwiczeń, podzielonych na kategorie: 

• zasoby osobiste, 

• różnorodność, 

• relacje i odpowiedzialność społeczna, 

• poczucie sensu, 

• ekologia i edukacja outdoorowa, 

• uważność. 

Ćwiczenia są przewidziane zarówno dla uczniów szkół podstawowych, jak i średnich; te dla młodszych dzieci zostały opisane w osobnej kategorii – edukacja wczesnoszkolna.

W podręczniku zebrano pomysły na ćwiczenia oraz lekcje dotyczące dobrostanu i tego, jak zdefiniować go według różnych wzorców kulturowych. Wspólne sadzenie drzew przez uczniów i nauczycieli, akcje sąsiedzkiej pomocy, tablice wdzięczności, rozpiski mocnych i słabych stron uczniów, nauka krytycznego myślenia podczas moderowanych debat – to tylko niektóre z propozycji dla nauczycieli. 

PRZECZYTAJ TEŻ Mózg nastolatka: Przebudowa, umierające neurony i wypaleni rodzice, czyli ciężki czas dorastania

Choć głównym źródłem inspiracji – jak mówią autorzy e-booka – była norweska filozofia życia i edukacji, sięgnięto także po elementy kultury japońskiej. To np. koncepcja Ikigai, która pomaga odkrywać sens i równowagę między tym, co młodzi ludzie kochają, w czym są dobrzy, czego potrzebuje świat i za co mogą otrzymać wynagrodzenie. Z Norwegii zaczerpnięto m.in. model Dugnad – tradycję wspólnej, dobrowolnej pracy na rzecz społeczności, która wzmacnia relacje i poczucie odpowiedzialności za otoczenie. 

– Dzięki poznawaniu tego, jak ludzie w różnych kulturach definiują dobre życie, szczęście czy relacje, uczniowie uczą się, że nie ma jednej słusznej drogi – że różnorodność doświadczeń i wartości jest bogactwem, a nie przeszkodą. Co więcej, taka perspektywa daje przestrzeń do refleksji nad własnymi wyborami i wspiera młodych ludzi w poszukiwaniu własnej, ścieżki do spełnionego życia.
dr Malwina Puchalska-Kamińska

Przewodnik „Jak wspierać dobrostan uczennic i uczniów w szkole?”

Dostępny jest także przewodnik „Jak wspierać dobrostan uczennic i uczniów w szkole?”, przygotowany przez Centrum Edukacji Obywatelskiej. Adresowany jest do nauczycieli nastolatków ze szkół podstawowych. Autorka Dorota Kulesza-Tałan na podstawie odpowiedzi samej młodzieży na temat tego, czym jest ich dobrostan w szkole, podaje trzy tworzące go aspekty. To przede wszystkim wolność rozumiana jako sprawczość, po drugie nieobciążanie uczniów nadmiarem zadań i po trzecie aktywność fizyczna, z której uczniowie czerpią energię pozwalającą im na samoregulowanie się. Według młodzieży najbardziej istotnymi czynnikami mającymi wpływ na to, żeby w szkole być szczęśliwym, są relacje z rówieśnikami i nauczycielami. 

Obie publikacje dostępne są w sieci: 

„Podręcznik o dobrym życiu”

„Jak wspierać dobrostan uczennic i uczniów w szkole?” 

                                                                                             Partner publikacji