Bursztynowa twarz Pomorza

Nowoczesne formy jubilerskie, w jakich można zamknąć bursztyn, to jeden ze sposobów, by kojarzony przez wiele lat z pamiątkami znad Bałtyku bursztyn zyskał nowe oblicze i stał się materiałem luksusowym. Choć bursztyn to jedno z najbardziej intrygujących dzieł Matki Natury, Polakom kojarzy się głównie z Pomorzem i Gdańskiem, bo wielu szuka go właśnie na nadbałtyckiej plaży, a bursztynowe bransoletki, zawieszki czy kolczyki przywozi się najczęściej jako pamiątkę z Trójmiasta.

– Od lat pracujemy nad tym, by ludzie na całym świecie myśląc „bursztyn”, myśleli: „nowoczesne wzornictwo” i „sztuka bursztynnicza na wysokim poziomie artystycznym”, by kojarzyli go z jak najpiękniejszej strony – mówi Aleksandra Harasiuk, dyrektorka biura Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników. – Podejmujemy wiele różnych działań na rzecz promocji bursztynu bałtyckiego i współczesnej sztuki bursztynniczej na całym świecie, ponieważ jesteśmy organizacją międzynarodową.

Obecne Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników – z takimi ambitnymi celami jak m.in. zapewnienie bursztynowi bałtyckiemu wysokiej rangi w Polsce i na rynku światowym, stworzenie stałej współpracy z zagranicznymi ośrodkami naukowymi czy utworzenie systemu identyfikacji i klasyfikacji bursztynu bałtyckiego – zostało założone jako „Stowarzyszenie Bursztynników w Polsce” w 1996 r. przez 27 członków związanych ze środowiskiem skupionym wokół Międzynarodowych Targów Bursztynu i Biżuterii AMBERIF. Kilka lat później stało się ono stowarzyszeniem międzynarodowym. Dzisiaj do mającego w Gdańsku swoją siedzibę Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników należy ponad 297 członków z 38 krajów: projektantów, producentów biżuterii i handlujących wyrobami z bursztynem, ale także naukowców czy muzealników.

– To był początek naszej drogi do stworzenia z bursztynu polskiej marki, gdańskiego symbolu i promocji bursztynu na całym świecie – mówi dziś prezes zarządu MSB Ryszard Uliński. – Dużym wyzwaniem było pokazanie, że bursztyn to nie tylko surowiec na masowe ozdoby ze stoisk sezonowych jarmarków, ale przede wszystkim materia, z której powstać może wartościowa artystycznie biżuteria i dzieła sztuki.

Jak przekonać do bursztynu?

– Stworzyć na niego modę – nie ma wątpliwości Aleksandra Harasiuk. – To jedyny sposób, by bursztynowe wyroby przestały się kojarzyć wyłącznie z pamiątką znad morza.

Można nim też zainteresować artystów z całego świata – by ten cel osiągnąć, MSB już od wielu lat przekazuje kilogram bursztynu jako Nagrodę Bursztynową w Międzynarodowym Konkursie na Projekt Biżuterii z Bursztynem AMBERIF DESIGN AWARD. Kilogram bursztynu oraz możliwość zorganizowania wystawy prac z bursztynem w Galerii MSB to również nagroda MSB dla laureata konkursu JOYA Barcelona Art Jewellery& Objects oraz Międzynarodowego Konkursu Sztuki Złotniczej SREBRO w Legnicy.

Możliwości jest wiele, jedną z nich jest także zainteresowanie bursztynem influencerów, by ci w mediach społecznościowych przekazywali swoim odbiorcom informacje nie tylko o biżuterii czy wyrobach użytkowych, ale także bardziej spektakularnych dokonaniach, w których wykorzystano bursztyn, takich jak na przykład Bursztynowy Ołtarz w gdańskim kościele św. Brygidy ale również wyjątkowe bursztynowe kolekcje Muzeum Bursztynu w Gdańsku czy Muzeum Zamkowego w Malborku.

Bursztyn „zagra” też w filmie – jesienią na ekrany kin wejdzie komedia romantyczna „Miłość na pierwszą stronę”, w której jedna z bohaterek – prezydentka Polski grana przez Ewę Telegę – nosi efektowną bursztynową biżuterię udostępnioną przez członków MSB.

– Jednym z naszych największych marzeń jest przygotowanie i wydanie albumu w stylu „Vogue Jewellery”– międzynarodowego albumu, w którym zaprezentujemy zdjęcia biżuterii nie z diamentami czy perłami, ale właśnie z bursztynem – mówi Aleksandra Harasiuk. Taki album na rynkach Dalekiego i Bliskiego Wschodu czy amerykańskim – czyli tam, gdzie bursztyn jest podziwiany i kupowany – byłby jednocześnie sugestią, gdzie warto szukać najpiękniejszych i najlepszych jakościowo bursztynowych wyrobów.

Rzeczywiście, tworzona dzisiaj biżuteria niewiele ma już wspólnego z niegdysiejszymi sznurami bursztynowych naszyjników. – Nie da się porównać stylistyki dzisiejszych produktów oraz stopnia ich technologicznego zaawansowania z niskim standardem jakościowym bursztynowej biżuterii lat 90. To różnica całej epoki – ocenia w wydawanym przez MSB magazynie „Bursztynisko. Amber Magazine” prof. Sławomir Fijałkowski, prowadzący Pracownię Designu Eksperymentalnego na Gdańskiej ASP. – Wizerunek bursztynu jest zdecydowanie lepszy na świecie – szczególnie w krajach buddyjskich, gdzie pełni on rolę osobistego amuletu – niż w samym Gdańsku – dodaje. Przed bursztynnikami jest więc ciągle jeszcze wiele pracy, by ten wizerunek skutecznie zmienić.

Na podbój Dubaju

Promocja bursztynu bałtyckiego to powód, dla którego polscy bursztynnicy pojawią się na odbywającym się obecnie w Dubaju Expo. Przez kilka dni (8-11 marca 2022) w polskim pawilonie prezentować się będzie Pomorze. Odłożona z powodu pandemii wystawa Expo2020 Dubai po raz pierwszy zorganizowana została w kraju arabskim. Hasło polskiego pawilonu brzmi „Polska. Kreatywność inspirowana naturą”, w co świetnie wpisują się dwie branże reprezentujące Pomorze – jachtowa i bursztynnicza.

W krajach Zatoki Perskiej bursztyn znany jest od dawna – to jeden z surowców najchętniej wykorzystywanych do produkcji muzułmańskich sznurów modlitewnych. Najwyżej cenioną tam odmianą barwną bursztynu jest biała, najrzadziej występująca w przyrodzie i najdroższa. Jako element biżuterii bursztyn pojawiał się rzadko, ale w ubiegłym roku podczas International Fashion Week w Dubaju okazał się dla dużej części międzynarodowej publiczności spektakularnym odkryciem.

Miejmy nadzieję, że również tym razem bursztyn pozytywnie zaskoczy. W Dzień Kobiet w Dubaju odbędzie się pokaz mody, w czasie którego zostanie zaprezentowana nowoczesna biżuteria ze Złotem Bałtyku.

Wiedza o bursztynie

– Propagowanie wiedzy o bursztynie to jeden z celów naszego Stowarzyszenia – mówi Ewa Rachoń, wiceprezes zarządu MSB. – Promowanie bursztynu nie tylko jako polskiej marki, ale też jako źródła wiedzy o bursztynie. Chcemy, by ktoś, kto potrzebuje jakiejkolwiek informacji na ten temat, trafiał do naszego stowarzyszenia – jedynego takiego na świecie.

Pierwotny skład członków stowarzyszenia, w którym znaleźli się również naukowcy, miał duży wpływ na to, że bursztyn od początku traktowano nie tylko jako produkt do wyrobów biżuteryjnych, ale także jako przedmiot badań naukowych. Związani ze stowarzyszeniem eksperci publikują naukowe prace o zasięgu krajowym i światowym, uczestniczą w międzynarodowych konferencjach, gromadzą i systematyzują wiedzę o bursztynie.

Odpowiednia komisja opracowała m.in. jednolity system klasyfikacji kamieni jubilerskich z bursztynu bałtyckiego. Efektem wieloletniej współpracy z pracownikami naukowymi Muzeum Ziemi PAN w Warszawie oraz Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej jest utworzone wysiłkiem pracowników Biura MSB oraz jego członków Laboratorium Bursztynu. Producenci, którzy stosują w swoich wyrobach bursztyn, mogą otrzymać certyfikaty potwierdzające jego autentyczność zgodnie z przyjętą klasyfikacją.

– Można także przynieść do nas na przykład rodzinną biżuterię i sprawdzić, czy to na pewno bursztyn, czy być może jego imitacja – tłumaczy dr hab. inż. Ewa Wagner-Wysiecka, koordynator laboratorium MSB. – Ostatnio do laboratorium przyniesiono stary naszyjnik, jak okazało się po przeprowadzeniu badań wykonany z nowolaku – żywicy syntetycznej względnie powszechnie stosowanej w swoim czasie jako imitacja bursztynu.

Z kolei na Uniwersytecie Gdańskim – także przy udziale bursztynników z MSB – powstało Muzeum Inkluzji w Bursztynie. Można tam zobaczyć najciekawsze przykłady inkluzji w bursztynie a pracujący tam naukowcy chętnie dzielą się ze zwiedzającymi swoją wiedzą.

MSB organizuje także szkolenia z wiedzy o bursztynie – zarówno dla osób zawodowo z nim związanych, jak i dla pasjonatów poszukujących wiarygodnej wiedzy na jego temat.

– Robimy to wszystko, ponieważ zależy nam na tym, by Gdańsk rzeczywiście, a nie tylko z nazwy, był Światową Stolicą Bursztynu – mówi dyrektorka biura Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników.

Bursztynowe skojarzenia

– Jak wiele osób – poza historykami – wie, że to właśnie z Gdańska wywodzili się twórcy Bursztynowej Komnaty: Andreas Schlüter, Gottfried Wolfram oraz Gottfried Turau i Ernst Schacht? Że również w przeszłości powstawały tu wspaniałe bursztynowe dzieła? – zastanawia się Aleksandra Harasiuk. – Prawdopodobnie większość zna współczesny Bursztynowy Ołtarz, być może zajrzała do Muzeum Bursztynu, spacerowała po ulicy Mariackiej z jej galeriami, wie, że stadion inspirowany jest bursztynem, ale to dalece nie wszystko, co można powiedzieć o bursztynie i jego związkach z Gdańskiem i Pomorzem. Gdańsk i Pomorze mają bardzo wiele w tej kwestii do zaoferowania – MSB dokłada starań, by zainteresować odbiorcę współczesną opowieścią o bursztynie.

W Ustce i w Łebie działają muzea bursztynu, w Słupsku Galeria Bursztynu, na zamku w Malborku zgromadzono olbrzymią kolekcję bursztynową, są dwa rekordy Guinnessa dla największych rzeźb z bursztynu zdobył Tomasza Ołdziejewskiego ze Sztutowa – za bursztynowego Titanica i bursztynową latarnię morską prezentowaną w Helu. I jest bursztynowy design, który stał się wyróżnikiem polskich artystów. Gdańsk i Pomorze oferują naprawdę wiele do odkrycia.