Kaszubska ceramika Neclów. 11 pokoleń tradycji w Chmielnie

Unikalne wzornictwo i historia rodu Neclów

O tym, jak istotna dla regionalnej kultury jest ceramika z Chmielna, wielokrotnie informowały media, w tym Radio Głos. Wzornictwo rodu Neclów jest niepowtarzalne. Wyróżniają je specyficzne motywy oraz sploty ornamentacyjne, pieczołowicie przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Franciszek Necel, który w 1897 roku przeniósł warsztat z Kościerzyny do Chmielna, ustanowił kanon zdobnictwa obowiązujący do dziś.

7 głównych wzorów ceramiki kaszubskiej Neclów

Zgodnie z tradycją, jak podaje rozgłośnia, ceramika neclowska zdobiona jest siedmioma zasadniczymi motywami, z których każdy posiada swoją symbolikę:

• bukiet bzu – najstarszy znany ornament w tym stylu,
• mały tulipan – popularny wzór występujący na Kaszubach we wszystkich dziedzinach zdobnictwa,
• duży tulipan – większa odmiana klasycznego kaszubskiego motywu kwiatowego,
• gwiazda kaszubska – nietypowy motyw geometryczny, odbiegający od standardowych elementów sztuki regionu,
• rybia łuska – symbol obfitości ryb w kaszubskich jeziorach,
• wianek kaszubski – nawiązanie do wianków plecionych przez wiejskie dziewczyny,
• lilia – najbardziej skomplikowany i rzadko stosowany wzór ceramiki neclowskiej.

Renoma warsztatu. Od prezydenta RP po naukowców

Wyroby Neclów od ponad wieku cieszą się uznaniem elit. Wśród koneserów kaszubskiej ceramiki był m.in. prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski (już w 1923 roku). Interesowali się nią również wojewoda pomorski Wachowiak oraz biskup Okoniewski.

Dzieje rodu Neclów i ich ceramiki stały się także przedmiotem badań naukowych. Jedną z badaczek była dr Bożena Stelmachowska z Instytutu Zachodniosłowiańskiego Uniwersytetu Poznańskiego, która po 10 latach badań opublikowała w 1937 roku przełomową książkę „Sztuka ludowa na Kaszubach”.

Podkreśliła w niej, że od kilku pokoleń kolejni członkowie rodu Neclów przekazują z ojca na syna arkana sztuki garncarskiej, „czyli swoje wzory, swoje formy ceramiczne, swoje motywy i swoje nastawienie psychologiczne do sztuki. Czują i uświadamiają sobie, że są jedynymi garncarzami kaszubskimi i ma to dla nich silną wartość ideową”.

11 pokoleń tradycji. Maksymilian Cieszyński kontynuuje dzieło Neclów

Legenda kaszubskiej ceramiki Neclów jest wciąż żywa. Już jedenaste pokolenie tego słynnego rodu dba o to, by unikalna tradycja przetrwała próbę czasu. Obecnie arkana rzemiosła zgłębia Maksymilian Cieszyński z Łapalic, siostrzeniec Karola Elas Necla. Ostatnio zdobywał wiedzę o kaszubskim garncarstwie, uczestnicząc w programie stypendialnym „Mistrz – Uczeń” organizowanym przez Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi.

Więcej informacji o historii rodu można znaleźć na oficjalnej stronie Muzeum Ceramiki Kaszubskiej Neclów.

Pamięć o twórcach ludowych w Chmielnie

Kultywowanie tradycji w Chmielnie to nie tylko ceramika. We wtorek, 16 grudnia, w rocznicę urodzin Tadeusza Makowskiego (zm. 16.11.2024 roku), również stypendysty programu „Mistrz – Uczeń” – uhonorowano tego wybitnego mieszkańca tej miejscowości.

Rafał Baranowski przygotował film dokumentalny zawierający wspomnienia o „Pleskoce”, jak nazywano Kaszubę Tadeusza Makowskiego. Był to gawędziarz, budowniczy instrumentów ludowych i niestrudzony popularyzator kaszubszczyzny.

Takie inicjatywy pokazują, że Chmielno pozostaje żywym centrum kaszubskiej kultury.