W drogę po Tczewie, mieście schodów [nl] i kolejarzy, jednym [nl] z najstarszych na Pomorzu

Pierwsza źródłowa wzmianka o Tczewie pochodzi z 1252 r., kiedy to książę Sambor II rozpoczął tam budowę zamku i przeniósł stolicę księstwa z Lubiszewa. Ciekawostką jest, że powstanie Rady Miejskiej w Tczewie, ukonstytuowanej już w 1258 r. za przyzwoleniem Sambora II, wyprzedza lokację miasta. Jest to jedyny tego typu przypadek na terenie dzisiejszej Polski. Tczewska Rada Miejska utworzona została wcześniej niż uważane za najstarsze w Polsce rady we:

• Wrocławiu (1261),
• Krakowie (1264),
• Poznaniu (1280),

które w tamtych miastach powstały jednak kilka lub kilkanaście lat po nadaniu praw miejskich.

Tczew otrzymał z nadania Sambora II prawa miejskie (lokacja na prawie lubeckim) w 1260 r. W mieście rozwijało się rzemiosło i handel. Zamożność powiększała komora celna na Wiśle. Istniał port, do którego przypływały statki zachodnich kupców, a własna mennica biła wymienialne srebrne denary…

Dzisiaj po zamku Sambora II w Tczewie nie ma śladu, jest za to wiele miejsc godnych odwiedzenia. Spokojnie można zaplanować całodniową wycieczkę po mieście, głównie po jego starówce i nadwiślańskim bulwarze.

W drogę po Tczewie, mieście schodów i kolejarzy

Fabryka Sztuk

Na start warto zajrzeć do Fabryki Sztuk (główny budynek przy ul. 30 Stycznia 4 i kamienice przy ul. Podmurnej 12 i 15; czynna poniedziałek-piątek w godz. 8:00-18:00, sobota, niedziela, święta w godz. 10:00-16:00, wstęp bezpłatny). Znajdziemy tam mnóstwo atrakcyjnych wystaw stałych i czasowych, czynnych przez siedem dni w tygodniu i co ważne – bezpłatnych. Już sam dziedziniec Fabryki Sztuk to spotkanie na łonie przyrody z dziedzictwem kulturowym Kociewia. Niezwykłą gratką dla miłośników historii Tczewa jest makieta fragmentu międzywojennego miasta. Tuż przy niej znajdziemy słup graniczny, który kiedyś strzegł granicy z Wolnym Miastem Gdańsk. O kolejarskich tradycjach miasta przypomina lokomotywa SM03 (wszak Tczew to miasto kolejarzy). Takich kolejarskich akcentów znajdziemy w mieście więcej.

Z czasowych wystaw godna polecenia jest mulmedialna prezentacja „Ze Skultetem i Kopernikiem przez XVI wiek” (wierzcie, żadne dziecko się nią nie znudzi). Wystawa jest poświęcona dwóm wielkim postaciom, zaprzyjaźnionym ze sobą humanistom, którzy wywarli wpływ na dotychczasowe postrzeganie świata. Mikołajowi Kopernikowi – wielkiemu polskiemu astronomowi, wybitnemu lekarzowi, kanonikowi warmińskiemu, twórcy heliocentrycznej teorii budowy wszechświata.

Drugi z nich to Aleksander Sculteti – urodzony w Tczewie kartograf, historyk, doktor prawa, notariusz publiczny w Kurii Rzymskiej, kanonik warmiński, czterokrotny więzień Watykanu.

W Fabryce poczujemy też świat wielkiej sztuki, zaglądając do Galerii Henryka Kudzio, gdzie obejrzymy kopie dzieł wielkich mistrzów malarstwa, np.:

• Pietera Brueghela,
• Hieronima Boscha,
• Rafaela Santi,
• Leonarda da Vinci.

W kamienicy przy ul. Podmurnej można obejrzeć wystawę osiemnastowiecznych grafik Daniela Chodowieckiego, znakomitego rysownika, grafika, malarza.

Fabryka Sztuk sąsiaduje z oddziałami Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku: Muzeum Wisły i Centrum Konserwacji Wraków Statków, gdzie niedawno trafił Batyskaf „Delfin II” przeznaczony do obserwacji trałów, sieci, dna i biologii morskich ryb. Eksploatowano go na statku badawczym r/v „Profesor Siedlecki”. Obie placówki czynne są od wtorku do niedzieli w godz. 10:00-16:00 (karnet łączony kosztuje 10 zł normalny i 7 zł ulgowy).

Wieża Ciśnień i Szkoła Morska

Zanim jednak ruszymy w kierunku Placu Hallera, warto cofnąć się kilka kroków, by spojrzeć na starą Więżę Ciśnień. Zbudowana w 1905 r. 40-metrowa konstrukcja, siłą naturalnego ciśnienia rozprowadzała kiedyś do mieszkań wodę zgromadzoną w ogromnym zbiorniku. Dzisiaj nie spełnia już tej roli, jest siedzibą Bractwa Kurkowego. W pobliżu znajdziemy budynek pierwszej w Polsce Państwowej Szkoły Morskiej – zbudowany w 1911 r., początkowo mieściła się w nim Szkoła Żeńska. Szkoła Morska powstała w 1920 r. i działała w Tczewie do 1930 r. Przed przeniesieniem do Gdyni, ukończyło ją 140 absolwentów na wydziałach nawigacyjnym i mechanicznym. Obecnie mieści się tam I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie.

Po drodze na starówkę miniemy:

• Skwer Kopernika,
• okazały ratusz,
• budynek poczty z 1905 r. według projektu Karola Hempla (poczta mieści się tam od 1850 r.), ławeczkę Romana Landowskiego, znanego kociewskiego regionalisty,
• w okolicach znajdziemy również pozostałości murów obronnych Tczewa.

Plac Hallera

Sercem każdego miasta jest rynek, w przypadku Tczewa – Plac Hallera. Kiedyś w centralnym punkcie tego miejsca stał ratusz. Był siedzibą Rady Miejskiej, sądu i kancelarii miejskiej. Po pożarze w 1916 r. nie został już odbudowany. Obecnie znajduje się tam wykonany z kostki jego dawny obrys.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Tuż obok placu stoi farny kościół Podwyższenia Krzyża Świętego – najstarszy zabytek w mieście. Pochodzi z XIII w. i skrywa mnóstwo cennych dzieł. Olbrzymia murowana wieża jest najstarszą jego częścią. Jej szczyt – dawniej drewniany – został odbudowany po pożarze w 1982 r.

Nadwiślański bulwar oraz most drogowy i kolejowy na Wiśle

Ulubionym miejscem wypoczynku tczewian (również tych najmłodszych) jest nadwiślański bulwar, gdzie organizuje się wiele wydarzeń kulturalnych, festynów, koncertów, inscenizacji. Jest także rajem dla dzieci, ze względu na kilka dobrze wyposażonych placów zabaw.

Znajdziemy tam też tę tczewską perłę – most drogowy i kolejowy na Wiśle. Jako pierwszy powstał ten drogowy (1851-1857) i był wówczas jednym z najdłuższych na świecie (837 m długości), jego budowa kosztowała 4 mln talarów. Kamień węgielny pod budowę położył sam Fryderyk Wilhelm IV. Most początkowo miał 10 wież i dwie bramy wjazdowe z pięknymi portalami – dzisiaj pozostały jedynie cztery wieże. Drugi, kolejowy, powstał w latach 1888-1890, kiedy jeden most przestał wystarczać. Mosty są szczególnie interesujące ze względu na zastosowane rozwiązania techniczno-konstrukcyjne. Amerykańskie Towarzystwo Inżynieryjne uznało most tczewski za międzynarodowy zabytek inżynierii budowlanej (na tej samej liście jest m.in. paryska wieża Eiffla).

Park Miejski

Jeśli starczy wam chęci i czasu, proponuję także zajrzeć do miejskiego parku (jego początki sięgają 1898 r.). Poza starymi, okazałymi drzewami, znajdziemy tam:

• słynną fontannę z żabkami,
• amfiteatr im. Grzegorza Ciechowskiego,
• zegar słoneczny,
• pamiątkowy kamień i tablicę poświęcone Willemu Muscate Muscate, tczewskiemu filantropowi, współzałożycielowi Parku Miejskiego.