Być Polakiem. Kim jest współczesny patriota?

Narodowe Święto Niepodległości. Kim jest współczesny patriota?

Ankietowanych przez IBRiS poproszono o wybór zachowań najtrafniej opisujących postawy patriotyczne.

• Według 40,2 proc. badanych, najważniejsze w tym aspekcie jest wychowywanie dzieci w duchu patriotyzmu.

Kolejne dwie odpowiedzi zaznaczyło dokładnie tyle samo badanych.

• 33,6 proc. respondentów uważa, że patriota jest gotowy na poświęcenie swojego zdrowia lub życia dla ojczyzny. Tyle samo osób uważa, że prawdziwy polski patriota płaci w kraju podatki.
• Dla 28,6 proc. osób postawa patriotyczna to głosowanie w wyborach.
• Według 16,2 proc. ankietowanych, za patriotę należy uznać osobę, która nie wyjechała z kraju.
• 15,7 proc. respondentów uznało, że postawą patriotyczną jest deklarowanie miłości do ojczyzny.
• 13,5 proc. osób uważa, że prawdziwy patriota udziela się społecznie,
• a 8,8 proc., że jest gotowy na poświęcenie swojego majątku dla ojczyzny.
• Według 7,2 proc. pytanych osób, prawdziwym patriotą jest osoba, która po prostu zadeklaruje, że nim jest.

PRZECZYTAJ TEŻ: Mimo różnic, świętujmy rocznicę niepodległości. To piękny przejaw patriotyzmu

– W Polsce patriotyzm mocno zakorzenił się w przeszłości – mówi socjolożka i politolożka dr Agnieszka Kwiatkowska z Uniwersytetu SWPS. – Czcimy bohaterów, bohaterki i rocznice wydarzeń historycznych, a mniejszą uwagę poświęcamy temu, że troska o współobywatelki i współobywateli powinna dotyczyć nie tylko tych, którzy obecnie żyją, ale też tych, którzy rodzą się teraz lub urodzą się w przyszłości. Trzeba myśleć nie tylko o przeszłości, i to w kontekście lokalnym, czyli obrębie administracyjnym państwa, tylko o przyszłości w kontekście globalnym.

PRZECZYTAJ TEŻ: Gdańska Parada Niepodległości. Polskość i niepodległość w Gdańsku podkreśla się na tysiące możliwych sposobów

Jak rozumieć patriotyzm?

Odpowiedzi na pytanie o patriotyzm szukało też Centrum Edukacji Obywatelskiej.

– Patriotyzm w czasach pokoju nie jest, wbrew pozorom, sprawą oczywistą – wynika z badań CEO, prowadzonych wśród uczniów.

Patriotyzmu nie da się nikomu wcisnąć na siłę czy nakazać, to trzeba poczuć i przeżyć samemu. Zaczyna się bowiem od codziennych, drobnych spraw: kasowania biletu w autobusie, przytrzymania drzwi osobie z niepełnosprawnością, unikania wulgaryzmów, godnego zachowania w kraju i za granicą. To właśnie te zwykłe, codzienne zachowania wynikają z podstawowych zasad współczesnego patrioty: uczciwości, uważności na drugiego człowieka i jego potrzeby, szacunku do swojego języka i ojczyzny.

Alicja Pacewicz / współzałożycielka i ekspertka CEO

– Współcześnie ważnym wymiarem patriotyzmu jest praktyka troski o innych obywateli i empatia – pisze prof. Katarzyna Zielińska, socjolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Budowanie wspólnoty to jest coś, co w tej chwili staje się nową wizją patriotyzmu. Jest ona bliższa młodym niż wersja insurekcyjna, o której mówi się w szkołach. Zastanawiam się, czy w dzisiejszych czasach słowo patriotyzm jest nam potrzebne. Czy nie powinniśmy mówić o obywatelskości – bo ona wiąże się z odpowiedzialnością?

Może więc rozumieć patriotyzm jako praktykę obywatelską, czyli działanie na rzecz innych i wsparcie dla innych? To mógłby być kierunek, który by nam ułatwił funkcjonowanie w naszym wspólnym domu, jakim jest ojczyzna.

prof. Katarzyna Zielińska / socjolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego

Patriotyzm nie może być bezrefleksyjny

Jeszcze inaczej sprawdzali podejście do patriotyzmu psychologowie. Zespół naukowców z Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN opublikował badanie, pokazujące, jak Polacy identyfikują się z własnym narodem.

– Jaka jest dziś Polska i jak wygląda stosunek Polaków i Polek do własnego narodu? Jakie odcienie ma współczesna polskość? Kto dziś jest dumny z tego, że jest Polką/Polakiem, a kto wolałby wyprzeć się własnej narodowości i dlaczego? – pytają we wstępie do raportu „Czy i jak identyfikujemy się z Polską”.

PRZECZYTAJ TEŻ: Trzymajcie się poręczy, czyli patriotyzm widziany z ławeczki

– Wyniki badania pokazują, że niektórzy Polacy mają problem z pojęciem patriotyzmu – ocenia dr hab. Marta Marchlewska, prof. IP PAN, kierująca zespołem badaczy. – Tradycyjnie rozumiany, nie dla wszystkich przystaje do współczesnej rzeczywistości, i trudno się z nim identyfikować. W odczuciu wielu badanych, pojęcie to bywa nadużywane, wykorzystywane jako przykrywka w politycznej grze, przez co traci na wartości i znaczeniu.

PRZECZYTAJ TEŻ: Elżbieta Tatarkiewicz-Skrzyńska: „Obawiam się, że za słowami mogą iść czyny”

– Rzeczywiście, patriotyzm, chociaż jest uczuciem przywiązania i miłości, nie może być ślepy czy bezrefleksyjny – potwierdza dr Agnieszka Kamińska. – Prawdziwy patriotyzm możemy porównać do relacji z partnerką lub partnerem w związku. Będąc w takiej relacji, mimo że wspieramy tę drugą osobę, to zwracamy jej uwagę, gdy zrobi coś dla nas nieakceptowalnego. To samo dotyczy miłości do państwa – jeśli wprowadzane prawa są sprzeczne z demokracją, jeżeli władza łamie prawa człowieka, to patriotyzmem będzie sprzeciwienie się temu.