.png)
Kaszuby różnią się od reszty kraju nie tylko dziedzictwem kultury, pielęgnowanym od pokoleń językiem kaszubskim, specyficznymi zwyczajami i obrzędowością, kuchnią, strojami, wzorami haftu, skarbami kultury i architektury, ale też niezwykłą gościnnością i otwartością Kaszubów – odwiecznych gospodarzy tych ziem.
Szacuje się, że na Pomorzu mieszka od 300 do 500 tysięcy Kaszubów. Zamieszkują zwarty teren historycznego Pomorza Gdańskiego (dziś województwo pomorskie). Ale z danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. wynika, że osób deklarujących tożsamość kaszubską jest 228 tys., większość, tj. 211 tys., przyznaje się jednocześnie do związków z polskością, a 17 tys. – wyłącznie do kaszubskiej tożsamości. Wyniki tegorocznego spisu ludności nie są jeszcze znane.
Nie ma wątpliwości, że Pomorze jest ojczyzną Kaszubów, a pojawili się oni tutaj w szóstym wieku naszej ery. Nazwa Cassubia pojawiła się po raz pierwszy 19 marca 1238 roku w bulli papieskiej Grzegorza IX, który nadał książętom Pomorza Zachodniego tytuł „Dux Slavorum et Cassubia” (książę Słowian i Kaszub). W bulli księciem Kaszub nazwany jest Bogusław I (1130-1187). Na pamiątkę tej pierwszej pisemnej wzmianki o Kaszubach, od 2004 roku właśnie 19 marca obchodzony jest Dzień Jedności Kaszubów.
Warto przypomnieć, że pradawna Cassubia na najstarszych mapach sięgała po Karlino i Białogard, czyli Pomorze Środkowe. W szesnastym wieku jest odnotowywana na Pomorzu Gdańskim.
Obecnie, według badacza Jana Mordawskiego, doktora nauk geograficznych, granice współczesnych Kaszub etnicznych obejmują obszar powiatów: puckiego, wejherowskiego (bez gminy Choczewo), lęborskiego (bez gmin Łeba i Wicko), kartuskiego, kościerskiego, chojnickiego (bez południowej części gminy Chojnice i gminy Czersk), bytowskiego (bez gmin Kołczygłowy, Trzebielino i Miastko), miasto Gdynię, zachodnie dzielnice Gdańska (Osowa, Wysoka, Barniewice, Owczarnia, Klukowo, Firoga, Matarnia, Kokoszki), gminę Przywidz w powiecie gdańskim i gminę Koczała w powiecie człuchowskim. Społeczność kaszubska stanowi tu znaczny odsetek ludności – od 30 do 90 procent w poszczególnych gminach, a także wykazuje ożywioną działalność społeczno-kulturalną o charakterze regionalnym.
Fundamentem kaszubskiej etniczności jest język kaszubski, obecny w domach mieszkańców tych ziem, szkole, kościele i w mediach. W 2005 roku parlament RP uznał kaszubski za jedyny regionalny język w Polsce. Należy on do grupy języków zachodniosłowiańskich, utworzonych przez mowy: polską, czeską, słowacką, serbołużycką i wymarłe narzecza połabskie. Status prawny etnolektu kaszubskiego w Polsce reguluje ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, definiując go jako język regionalny. Zgodnie z nią, istnieje możliwość używania przed organami gminy, obok języka polskiego, kaszubszczyzny jako języka pomocniczego. Obecnie nauką języka kaszubskiego objętych jest ponad 20 tys. uczniów na Kaszubach.
Kaszubi to odwieczni gospodarze tych ziem, których cechują pracowitość, pobożność i konsekwencja w dążeniu do celu. Słyną z umiłowania porządku i twardego charakteru, jakiego wymagały od nich historia tych ziem oraz ciężka praca na morzu, jeziorach i w polu. To fascynujący ludzie, twardzi mieszkańcy regionu, od wieków ciężko doświadczani, ale niepoddający się, wytrwale odbudowujący zrujnowane miasta, dbający o swoje korzenie, tradycje, i ciężką pracą tworzący przyszłość jednego z najpiękniejszych zakątków naszego kraju.
Kaszubi mają swój hymn, godło i barwy. Za hymn, pieśń reprezentacyjną regionu kaszubskiego, uznaje się utwór „Tam, gdze Wisła òd Krakòwa”. Autorem słów jest poeta Hieronim Derdowski. Do miana hymnu kaszubskiego pretenduje także Zemia Rodnô (1974), autorstwa poety i pieśniarza Jana Trepczyka.
Przyjęte powszechnie godło Kaszub to czarny gryf w koronie na żółtym tle, zwrócony w prawą stronę. Barwami Kaszub są kolory czarny i żółty, ułożone w dwóch poziomych, równoległych pasach tej samej szerokości, z których górny jest koloru czarnego, a dolny koloru żółtego.
Od ponad wieku kilka miast pretenduje do miana stolicy Kaszub. Już w 1907 r. poetka Młodej Polski Maryla Wolska ze Lwowa pisała w swym wierszu o stolicy Kaszub:
Siedem miast od dawna
Kłóci się ze sobą,
Które to jest z nich
Wszech Kaszub głową:
Gdańsk – miasto liczne,
Kartuzy śliczne,
Święte Wejherowo,
Lębork, Bytowo,
Cna Kościerzyna
I Puck – perzyna.
Obecnie miastem, które bardzo aktywnie walczy o miano stolicy Kaszub, są Kartuzy. Potwierdzają to ustawione na wjazdach tabliczki. To element przywracania miastu tego miana. Jednak przeważa opinia, że historyczną stolicą Kaszub jest Gdańsk, stolica regionu i województwa. To w tym mieście mieszczą się główne instytucje kaszubskie, takie jak Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Instytut Kaszubski, kierunek etnofilologia na Uniwersytecie Gdańskim. Gdańsk także w czasach świetności Świętopełka II Wielkiego był stolicą niepodległego państwa. A w Katedrze Oliwskiej pochowani zostali Książęta Pomorscy, władcy Pomorza Wschodniego z dynastii Sobiesławiców.
Osobliwym wyróżnikiem kulturowym jest tabaka – prastara używka Kaszubów i stały element kaszubskiej gościnności, czyli zmielony z liści tytoniu czarny proszek okraszony aromatem mięty, eukaliptusa czy jabłka. Kultywowany od wielu lat zwyczaj zażywania tabaki wzmacnia identyfikację Kaszubów z regionem, jest symbolem odrębności i gościnności. Ale też symbolem zgody i szacunku. Tabaka jest tym dla Kaszubów, czym fajka pokoju dla Indian.
Kaszubi, uzbrojeni w rożek-tabakierkę i dużą chustę (sznëptuch), witają przyjezdnych słowami: „Chcemë le so zażëc”. W ocenie Tadeusza Makowskiego, działacza kaszubskiego z Chmielna tabaka udrażnia drogi oddechowe i pobudza Kaszubów do działania. Ale też łagodzi katar, poprawia proces oddychania, dodaje siły i energii, rozjaśnia umysł i wyostrza wszystkie zmysły.
Istnieje na Kaszubach legenda, która opowiada o tym, że Pan Bóg, kiedy tworzył ziemię, zupełnie zapomniał o Kaszubach. Na szczęście upomniał się o nie anioł, który miał czuwać nad tą krainą. Popatrzył Bóg do swoich przepastnych worów, a tam na dnie zostało wszystkiego po trochu. Obdarzył więc Kaszuby tym wszystkim, co pozostało: borami, lasami, jeziorami, rzekami, morzem, wydmami, klifowymi brzegami, piaszczystymi plażami, wzgórzami i dolinami. Kaszubom nie pozostawało więc nic innego, jak zagospodarować tę piękną krainę. Powstawały osady, wsie i miasta. Gwałtowny proces urbanizacji tych terenów zaczął się wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości na początku XX wieku, i trwa do dziś.
Napisz komentarz
Komentarze