Medale Wdzięczności od ECS dla węgierskich bratanków

Europejskie Centrum Solidarności uhonorowało dotąd Medalem Wdzięczności 736 osób z całego świata, w tym 71 pośmiertnie. W ich gronie są obcokrajowcy, którzy wspomagali Polaków i polską opozycję w czasach komunizmu – moralnie, politycznie i materialnie, wspierali rozwój społeczeństwa obywatelskiego oraz promowali idee Solidarności. Honorowani są również ci, którzy dziś w duchu ideałów Solidarności bronią uniwersalnych praw człowieka i wzmacniają pokój na świecie, budując dobre relacje między narodami. A także ludzie nauki i kultury, aktywiści, muzealnicy, dziennikarze i publicyści, którzy dokumentują, badają i popularyzują historię ruchu Solidarność.

Odznaczeni we wtorek, 10 grudnia zostali węgierscy intelektualiści, organizatorzy polsko-węgierskiej współpracy opozycji demokratycznej:

• prof. Csaba G. Kiss – literaturoznawca, historyk kultury, wybitny znawca zagadnień środkowoeuropejskich,
• prof. István Kovács – dyplomata, historyk, pisarz, poeta i tłumacz literatury polskiej,
• Iván Bába – dyplomata, były ambasador Węgier w Polsce, organizator współpracy z Kartą 77, promotor idei międzynarodowej solidarności wśród krajów bloku wschodniego,
• Attila Szalai (1950-2020), pośmiertnie – dziennikarz i tłumacz, dyplomata, historyk, działacz opozycyjny, dla którego Polska stała się druga ojczyzną.

Grono laureatów powiększyła również grupa organizatorów pomocy dla polskich dzieci z rodzin w trudnej sytuacji ekonomicznej, którzy wsparli potrzebujących także po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce. 

Kolonie odbyły się między 10 a 24 lipca 1981 r. Wzięło w nich udział 24 dzieci, które w dwóch grupach na zmianę spędziły połowę czasu nad Balatonem we wsi Kékkút i połowę w Budapeszcie. Balaton oznaczał kąpiele w jeziorze, grę w piłkę, rowery, wycieczki. W Budapeszcie dzieci odwiedziły lunapark z rollercoasterem, wyspę Małgorzaty i polski kościół, wielką atrakcją była też jazda metrem. 

Dzieci starano się wybrać z ubogich rodzin, korzystano z pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej Warszawa-Śródmieście oraz z Ośrodka Wsparcia dla Dzieci z ul. Brzeskiej. Wszystkie dzieci zostały zaopatrzone w czapeczki, koszulki i znaczki z nadrukiem Solidarność. 

Kolonie sfinansowane były przez zrzutke. Organizatorzy założyli, że zbiorą 60 tys. forintów, co było o tyle ryzykowną kalkulacją, że węgierska propaganda przedstawiała wówczas Polskę i Polaków w bardzo negatywnym świetle, jako niegarnących się do pracy pijaków, których wichrzycielstwo może zagrozić także węgierskiej stabilności. Rozpowszechniano też opinię, że za kłopoty gospodarcze w Polsce odpowiada Solidarność. Mimo to udało się uzbierać 80 tys. forintów – nie licząc pomocy rzeczowej oraz napływających i później darowizn. 

W następnym roku, a był to już okres stanu wojennego, spróbowano znów zorganizować kolonie, tym razem do tego nie dopuszczono. Na prośbę węgierskiej bezpieki w Warszawie uniemożliwiono zakup biletów dla dzieci na kolonie, zabrano im też paszporty. Zebrane pieniądze późniejszy ambasador Węgier w Polsce Ákos Engelmayer przekazał Towarzystwu Przyjaciół Dzieci na organizację kolonii na Mazurach.  

Kolonie dla dzieci wraz z polską podziemną Solidarnością w 1981 organizowali:

• Tamás Erőss, pośmiertnie – architekt, wspierał opozycję,
• Ágnes Háy – graficzka, reżyserka filmowa, działaczka opozycji, partnerka Györgya Krassó,
• Grácia Kerényi, pośmiertnie – poetka i tłumaczka polskiej literatury, więźniarka Auschwitz, przyjaciółka Polski, działaczka opozycji,
• György Krassó, pośmiertnie – ekonomista, opozycjonista, uczestnik powstania 1956, więzień polityczny, twórca samizdatowego wydawnictwa Magyar Október, w latach 80. pracownik sekcji węgierskiej BBC, partner Ágnes Háy,

• Gabriella Lengyel, pośmiertnie – socjolożka, współtwórczyni, potem aktywistka niezależnej organizacji pomagającej ubogim SZETA,
• Magda Matolay, pośmiertnie – filozofka i socjolożka, współtwórczyni niezależnej organizacji pomagającej ubogim SZETA, współpracowniczka prasy podziemnej,
• András Nagy, pośmiertnie – socjolog i publicysta, współpracownik podziemnego, a potem legalnie wydawanego pisma „Beszélő”,
• Mária/Maya Nagy, pośmiertnie – przedszkolanka, działaczka opozycji, żona Györgya Petri,
• Éva Pap – absolwentka polonistyki, studentka Grácii Kerényi (poetki, tłumaczki, popularyzatorki i badaczki literatury polskiej), tłumaczka z polskiego, działaczka opozycji,
• György Petri, pośmiertnie – poeta, tłumacz i dziennikarz, działacz opozycji, redaktor podziemnego pisma „Beszélő”, mąż Marii/Mayi Nagy,

• László Rajk, pośmiertnie – awangardowy architekt, działacz opozycji, współzałożyciel podziemnego wydawnictwa AB Független Kiadó, po upadku komunizmu poseł do parlamentu,
• Judit Ruppenthal – architektka, działaczka opozycji,
• Géza Sáska – specjalista od edukacji, działacz opozycji, po upadku komunizmu dyrektor gimnazjum, mąż Ágnes Turi,
• Ottilia Solt, pośmiertnie – socjolożka, współtwórczyni, potem aktywistka niezależnej organizacji pomagającej ubogim SZETA, po upadku komunizmu posłanka do parlamentu,
• Miklós Sulyok – matematyk, podziemny wydawca, twórca samizdatowego czasopisma „Napló”, a potem wydawca, m.in. książek Milana Kundery po węgiersku,
• Ágnes Turi – biochemiczka, działaczka opozycji, żona Gézy Sáski,
• Anna Wessely – socjolożka, historyczka sztuki, wspomagała opozycję.