Zdawał się na Boży Komputer. Wystawa prac niezwykłego artysty

Józef Chełmowski to zmarły w 2013 roku artysta z Brus na Kaszubach. Rzeźbiarz, malarz, autor kilkunastu filozoficznych ksiąg, w których zgłębiał tajemnice świata i człowieka, przyrody i Boga. Poprzez prace plastyczne, częstokroć opatrzone sentencjami i komentarzami, interpretował zdarzenia i kreował własny obraz świata. Był kolekcjonerem, wynalazcą, twórcą oryginalnych konstrukcji mechanicznych i instrumentów muzycznych.

– „Staram się co dzień myśleć o czymś innym, nowym, aby się nie stać nudnym dla siebie i innych” – deklaracja Józefa Chełmowskiego poświadczona liczną i różnorodną spuścizną stwarza szeroką możliwość prezentacji i interpretacji jego twórczości – czytamy w zapowiedzi ekspozycji.

Ale Józef Chełmowski to też inne niezwykłe sentencje. Był filozofem, choć nigdy sam siebie za takiego nie uważał.

Zdawał się na Boży Komputer. Bo tylko w tym bożym, mawiał, widać, jak świat jest urządzony. Jak ktoś chce posłuchać śpiewu ptaków, to niech idzie na łąkę, a nie do sklepu. Był postacią zagadkową. Goethemu poświęcił jeden z ogrodowych uli. Pszczoły wylatują poecie z głowy. Codzienność go nie interesowała, uważał, że może i ciekawa, ale w jego życie już niczego nie wnosi. Bardziej fascynowały go sny. 

Mówił: – Kiedy życie idzie dalej i na nic się nie narzeka, można powiedzieć, że anioł jest blisko…

Cenił zwłaszcza anioły kaszubskie. 

One najwięcej wiedzą, co się z nami tutaj dzieje. Po co ja będę ściągać tu te japońskie czy hinduskie, skoro one nic o naszym życiu nie wiedzą? A te nasze, kaszubskie, wciąż nas pielęgnują, dbają o nas i mają nas w opiece.

Józef Chełmowski / rzeźbiarz, malarz, autor kilkunastu filozoficznych ksiąg

Muzeum-skansen w Brusach

W rodzinnej zagrodzie w Brusach założył swoiste muzeum – skansen, w którym wykreował niezwykły świat wypełniony własną sztuką oraz zbiorem kolekcjonowanych przedmiotów. Kto raz miał szczęście gościć w tym niezwykłym theatrum pana Józefa, nigdy tej wizyty nie zapomni.

Tworzył przez ponad 40 lat, miał wiele indywidualnych i zbiorowych wystaw w Polsce i za granicą. Na temat jego twórczości powstały liczne filmy dokumentalne, artykuły prasowe i wydawnictwa.

– Prezentowana w Oddziale Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku wystawa jest zaproszeniem do ponownego odkrywania wielowymiarowej twórczości Józefa Chełmowskiego – twierdzą organizatorzy. Spośród labiryntu podejmowanych tematów wyłaniają się wątki egzystencjalne, które scala religijna wizja świata. W niej naczelne miejsce zajmuje Istota Najwyższa pozostająca w relacji z człowiekiem.

Tę artystyczną wizję świata Józefa Chełmowskiego wzbogaca komentarz odbiorców jego sztuki – mieszkańców Brus, którzy nie tylko podzielili się opowieścią o szczególnych okolicznościach otrzymania rzeźb i obrazów artysty, ale także zgodzili się je pokazać na wystawie.

Wystawa ze zbiorów:

• Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie, 
• Muzeum Historyczno-Etnograficznego im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach, 
• Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, 
• Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, 
• Muzeum Narodowego w Gdańsku,

• Fundacji im. Józefa i Jadwigi Chełmowskich w Brusach, 
• Centrum Kultury i Biblioteki w Brusach im. Jana Karnowskiego – Chata Kaszubska im. Józefa Chełmowskiego w Brusach-Jagliach, 
• Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Brusach, 
• Teatru Obrzędu Ludowego „Zaboracy”
• oraz zbiorów prywatnych/współpraca: Beaty Abraham, Urszuli i Jerzego Borzyszkowskich, Krzysztofa Gradowskiego, Julity Królikowskiej, Anety Matyszewskiej, Zbigniewa Miklera, Danuty Miszczyk, Krzysztofa Niedałtowskiego, Danieli Pałubickiej, Michała Pałubickiego, Adama Rudnika, Ewy i Tadeusza Rudników, Weroniki Rudnik-Ornowskiej, Magdaleny Wirkus, Mariana Wróblewskiego, Zdzisława Wirwickiego, Jolanty Zangany.

Ekspozycji towarzyszy zbiórka funduszy na rzecz Fundacji im. Józefa i Jadwigi Chełmowskich. Podczas wernisażu odbędzie się koncert Mateusza Rychłego i Macieja Rychłego.

Wernisaż: 13.12.2024 r. (piątek), godz. 18:00. Wstęp bezpłatny.
Oddział Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku, Cystersów 18, Gdańsk
Wystawa czynna do: 30.09.2025 r.